Болалар ёшида учрайдиган тиш каттик

26-rasm. Gepatit B virusining sxematik tuzilishi. 
Og’iz bo’shlig’i – mikroorganizmlarning q’ulay yashash muhiti hisoblanib, 
undagi mikroflora o’z-o’zini nazorat q’iluvchi tizim sifatida q’abul q’ilinadi. Bu 
tizimda turlar va populyasiyalar o’zaro ta’sirlashadi, ular faoliyatiga har xil 
destabillovchi omillar (shu jumladan, endogen) ta’sir etib, o’zgarishlarni keltirib 
chiq’aradi.
Shubhasiz, 
ushbu 
viruslar 
gepatositlarga 
to’g’ridan-to’g’ri 
ta’sir 
ko’rsatishidan tashq’ari, odam organizmiga shu jumladan, og’iz bo’shlig’i holatiga 

---

184 
ham ta’sir ko’rsatadi. Shuning uchun ham surunkali virusli gepatit B bilan og’rigan 
bolalar og’iz bo’shlig’i mikroflorasi miq’doriy va sifatiy tarkibi hamda mahalliy 
himoya omillari ko’rsatkichlari o’rganildi. Tekshiruvlar natijasida, me’yoriy va 
bemorlardagi ko’rsatkichlar solishtirilganda, ushbu bemorlar og’iz bo’shlig’i 
mikroekologiyasida keskin farq’lar borligi aniq’landi. 
4-jadval
Surunkali B virusli gepatit bilan og’rigan bolalar og’iz bo’shlig’i 
mikroflorasining davolanishdan oldingi va keyingi ko’rsatkichlari (lg M±m 
KHQ’B/ml) 
Mikroblar guruhi 
1 ml so’lakdagi mikroblar miq’dori 
Me’yor 
Surunkali virusli gepatit V bilan og’rigan 
bemorlar 
Davolashdan 
oldin 
An’anaviy 
davolashdan 
keyin 
Maxsus 
davolashdan 
keyin 
Anaeroblar um.soni 
5,80±0,40 
3,55±0,30 
4,30±0,30 
5,45±0,30 
Laktobakteriyalar
4,75±0,30 
2,10±0,10 
2,60±0,20 
3,15±0,20 
Peptostreptokokklar
3,90±0,30 
3,70±0,20 
3,00±0,20 
3,60±0,30 
Aeroblar um.soni 
5,55±0,40 
7,40±0,50 
6,00±0,50 
6,10±0,40 
St. aureus 
0 
2,40±0,20 
1,15±0,10 
0 
St. epidermidis 
4,40±0,30 
3,70±0,30 
3,00±0,20 
2,60±0,20 
Str. salivarius 
4,70±0,40 
3,20±0,20 
3,15±0,20 
3,60±0,30 
Str. mutans 
2,40±0,20 
4,25±0,40 
4,00±0,30 
2,15±0,10 
Str. mitis 
2,80±0,20 
3,70±0,40 
3,60±0,30 
2,10±0,10 
LP escherichia 
1,40±0,10 
2,70±0,20 
1,70±0,10 
1,60±0,10 
LN escherichia 
0 
2,25±0,20 
1,25±0,10 
1,00±0,10 
Proteus
1,45±0,10 
3,45±0,30 
2,45±0,20 
2,00±0,10 
Klebsiella 
1,00±0,10 
2,10±0,10 
1,10±0,10 
1,00±0,10 
Candida
2,15±0,10 
5,70±0,50 
5,00±0,40 
4,60±0,40 

---

185 
4-jadvalda keltirilgan natijalardan ko’rinib turibdiki, tekshirilgan bemor 
bolalar og’iz bo’shlig’i mikroflorasining ham anaerob, ham fakultativ guruh 
mikroblari ko’rsatkichlarida yaq’q’ol o’zgarishlar mavjud. 
Anaerob guruh vakillari miq’dorining ishonchli kamayishi q’ayd etilgan, 
ayniq’sa bu laktobakteriyalarda yaq’q’ol namoyon bo’lgan, ularning miq’dori lg 
2,10±0,10 KHQ’B/ml ni tashkil q’ilgan, bu ko’rsatkich me’yorga nisbatan 2 
marotaba kamdir. Shu bilan birgalikda, fakultativ mikroorganizmlar miq’dorida 
ham ishonchli o’zgarishlar aniq’langan. 
Surunkali gepatit B kasalligi bilan kasallangan bolalar og’iz bo’shlig’ida 
grammusbat mikroorganizmlar kolonizastiyasining oshish tendenstiyasi kuzatiladi, 
bunda stafilokokklar dominantlikka ega bo’lib, streptokokk shtammlari ikkinchi 
darajaga tushib q’oladi.
Grammusbat kokklar florasi vakillaridan Str.salivarius
miq’dorining kamayib 
ketganligi, shu bilan bir q’atorda Str. mutans va Str. mitis lar miq’dori oshganligi 
kuzatilgan. Lekin eng asosiysi, bir q’ancha agressiv fermentlar to’plamiga ega 
bo’lgan tillarang stafilokokk shtammining ko’payib ketishidir, aynan shu bakteriya 
og’iz bo’shlig’ining monitoring holatini belgilaydi. Grammanfiy bakteriyalardan 
esa, esherixiy va protey avlodi vakillari miq’dorining ishonarli ko’payishi q’ayd 
etilgan. 
Surunkali virusli gepatit B bilan og’rigan bemor bolalar og’iz bo’shlig’i 
mikroblarining kolonizastion rezistentligi o’rganilganda: og’iz bo’shlig’ida 
achitq’isimon zamburug’larning uchrash darajasi va kolonizastiyasining oshganligi 
e’tiborga molikdir (5-jadval). Olingan natijalarning o’ziga xosligi shundaki, 
surunkali virusli gepatit V bilan kasallanish jarayoni og’iz bo’shlig’ining hamma 
o’rganilayotgan anatomik biotoplariga ta’sir q’ilgan, buni shilliq’ q’avat 
mikroorganizmlari uchrash chastotasining 3-5 marotabaga, kolonizastion 
zichligining biotopga q’arab 2-3 martaga oshganligidan bilish mumkin. 
Kasal 
bolalar 
og’iz 
bo’shlig’idagi 
achitq’isimon 
zamburug’lar 
kolonizastiyasini o’rganib, shuni aytish mumkinki, ushbu zamburug’lar 
kolonizastion zichligi bemorlar og’iz bo’shlig’ida bir necha yuz marotabaga oshib 

---

186 
ketgan. Til va milklar shilliq’ q’avatida zamburug’lar kolonizastiyasi tanglay va 
lunjga nisbatan yuq’oriligi q’ayd etildi. Zamburug’larning sog’lom bolalar 
mikrobiostenoziga xos bo’lmagan turlari uchrashi aniq’langan. Zamburug’lar 
turgacha identifikasiya q’ilinganda, ko’proq’ C.albicans, C.pseudotuberculosis, 
kam hollarda C.crusei, C.tropicalis turlari uchrashi aniq’landi.