Болалар ёшида учрайдиган тиш каттик

 
5.8.1. Irsiy tugallanmagan amelogenez(ITA) 
Bu juda kamdan-kam uchraydigan, fan tamonidan deyarli o`rganilmagan 
tish emal to`qimasining rivojlanish nuqsoni bo`lib, uning bir necha xil klinik 
shakllari, xar xil klinik ko`rinishi va avloddan avlodga xar xil yo`l bilan berilishi 
farqlanadi. Mazkur nuqsonni paydo bo`lish sabablari asosida embrion ektodermal 
varag`idagi nasliy rivojlanmay qolgan soxalar yuzaga kelishi yotadi. ITA aloxida 
mustaqil nuqson sifatida, ba’zan esa qo`shma sindromlar va xromosom 
kasalligining klinik belgisi sifatida xam yuzaga kelishi mumkin. Tish emal 
to`qimasining ushbu nuqsonida emalning rangi o`zgaradi, u yupqalashadi, tish toj 
qismi o`lchamlari kichrayadi. Tish toj qismida chuqurchalar, oval kemtiklar va 
egatchalar kuzatiladi. Bu xil klinik belgilar va nuqsonlar estetik kamchilik sifatida 
bemor bolalar tomonidan qayd etilib, shikoyatlar paydo bo`ladi. Irsiy 
tugallanmagan amelogenezni u yoki bu xil klinik ko`rinishlarda namoyon 
bo`lishiga rivojlanayotgan emal matritsasidagi buzilishlar sabab bo`ladi. ITAning 
gipoplastik turining
kelib chiqishi emal matritsasidagi shakllanishning buzilishi 
bilan bog`liqligi etirof qilinadi; 
gipomaturatsiyali 
turi esa matritsaning me’yoriy 
yetilishining buzilishi bilan bog`liq; 
gipominerallashgan 
turi- matritsaning 
mineral tuzlarga to`yinishining buzilishi oqibatida yuzaga kelishi taxmin qilinadi. 
Kasallikni klinik ko`rinishlari uning turiga, qaysi yo`l bilan irsiy berilganligiga, 
klinik kechishiga bevosita bog`liq bo`ladi. Mazkur emal nuqsoni 3 xil irsiy yo`l 
bilan berilishi (autosom-dominant, autosom-retsessiv, X-yopishgan dominant yoki 
retsessiv) mumkinligini, 3 xil klinik shakli (gipoplastik, gipomaturatsiyali, 
gipominerallashgan), 12 xil klinik ko`rinishini nazarda tutsak, ushbu emal 
nuqsonini qanchalik darajada xilma-xilligini tasavvur etishimizga to`g`ri keladi.
ITAning g`oyatda xilma-xil shakli, turi va klinik namoyon bo`lishi 
shifokordan juda extiyotkorlik va etibor bilan bemorni ko`rikdan o`tkazib 
tekshirishni taqozo qiladi. Shifokorlar mazkur kasallikning xar bir shakli, turi 
o`ziga xos klinik belgilarga ega ekanligini yaxshi bilib, ularni ajrata olishi kerak.

---

93