Болалар ёшида учрайдиган тиш каттик

Muxrlash bosqichlari.
1. 35-37% li ortofosfor kislotasi bilan 15-20 sekund mobaynida tish yuzasiga 
ishlov berish. 
2. Suv havo oqimi bilan tish sathidan kislotani yuvib tozalash. Yuvish vaqti 
kislota bilan ishlov berish vaqtiga teng bo`lishi kerak. 
3. Tishlarni tamponlar yordamida izolyatsiya qilish 
4. Germetik yotqiziladigan sathni quritish 
5. Germetikni quritilgan tish yuzasiga tekis yotqizish (bunda havo pufakchalari 
hosil bo`lmasligini, tishlar munosabatida o`zgarish bo`lmasligini ta’minlash 
lozim). 

---

313 
Natijasini bir haftadan, oydan, yarim yil, bir yildan so`ng nazorat qilib borish 
maqsadga muvofiq hisoblanadi. 
 
1.20. Og`iz bo`shlig`i shilliq pardasi kasalliklarining profilaktikasi.
O
G
`
IZ 
bo`shlig`i shilliq pardasi doimo endogen va ekzogen (ichki, tashqi 
muhit) faktorlar ta’siri ostida bo`lib, turli xil kasalliklarning namoyon bo`ladigan 
joyidir. 
OG
`
IZ 
bo`shlig`i shilliq pardasi kasalliklarini sodir qiluvchi sabablar majmuasi 
asosan quyidagilardir: 
-tashqi muhit omillari (turli-tuman mikroorganizmlar, mexanik, fizik, kimeviy 
ta’sirotlar) 
-ichki muhit omillari (yoshga bog`liq bo`lgan organizm reaktivligi, irsiy moyillik, 
immunitet holati, organizm a’zo va sistemalaridagi mavjud kasalliklar). 
Og`iz bo`shlig`i shiliq pardasi kasalliklarining profilaktikasi ana shu muhit 
omillari ta’sirini batamom bartaraf qilish yoki susaytirishga qaratilgan bo`ladi. 
Og`iz bo`shlig`i shilliq pardasi kasalliklari individual profilaktikasi 
stomatologik poliklinikalarida qabul vaqtida amalga oshirilmog`i zarur. Mazkur 
kasalliklarning ommaviy profilaktika usullari afsuski hali to`laqonli darajada 
ishlab chiqilmagan. 
Og`iz 
bo`shlig`i 
shilliq 
pardasi 
kasalliklari 
aksariyat 
qismining 
epidemiologiyasi to`liq o`rganilmagan. Ba’zi bir kasalliklar ma’lum gurux aholi 
o`rtasida o`rganilganligi va kasallik strukturasi to`g`risidagi ayrim to`liq 
bo`lmagan ma’lumotlargina mavjuddir. Bu ma’lumotlar ham murojaat qilib kelgan 
bemorlarda kuzatilib olingan xolos. 
Kasalliklar etiologiyasini, patogenezining mexanizmlarini bilish, aniq tasavur 
qilish kasalliklarni kelib chiqishining oldini olish yo`nalishida, kasallik keltirib 
chiqaruvchi sabablar va ularga zamin yaratuvchi faktorlarni yo`qotish choralarini 
ishlab chiqishda muhim o`rin tutadi. 
Shuning uchun og`iz bo`shlig`i shilliq pardasining aksariyat kasalliklarining 
etiologiyasi, 
patogenezi, 
epidemiologiyasi 
kerakli 
darajada 
yaxshi 
o`rganilmaganligi, profilaktika tadbir choralarining samarali, ommaviy usullarini 
ishlab chiqishga imkoniyat bermaydi. Bolalar 
OG
`
IZ 
bo`shlig`i shilliq pardasi va 
mexanik ta’sirotlar natijasida sodir bo`ladigan yara-chaqalar amaliyotda tez-tez 
uchrab turadi. Buning profilaktik tadbir choralari bo`lib, kariyes oqibatida 
yemirilgan, buzilgan tishlarni oldirib tashlash, kariyes kovaklarini plombalash, 
tishlarning o`tkir qirralarini silliqlash, noxush qiliqlarga (lab, lunj shilliq pardasini 
tishlar orasiga olib so`rish, tishlash, tilni tishlar oralig`iga tiqish, chaynash va 
boshq.) barxam berish, eski protezlar bo`lsa ularni korreksiya qilishdan iboratdir. 
Bolalar o`rtasida 
OG
`
IZ 
bo`shlig`i shilliq pardasida uchrab turadigan qator 
yuqumli kasalliklarni (o`tkir yuqumli kasalliklar, sil, zahm, virusli, zamburug`li va 
boshq.) profilaktika qilish maqsadida olib boriladigan ishlar infeksiyani bola 
organizmiga tushishiga imkon bermasligi kerak. Bolalar jamoasida shifokor-
stomatolog bolalarga qarovchi tarbiyachilar, bog`cha opalarga har kuni bolalarni 
albatta ko`rikdan o`tkazishni o`rgatishi kerak. O`tkir gerpetik stomatit 
profilaktikasida bemor bilan kontaktda bo`lgan bolalarning burun shilliq pardasiga 

---

314 
virusga qarshi malhamlar surish (kuniga 2 mahal), profilaktika sifatida 
gammaglobulin kiritish, bemorlarni izolyatsiya qilish, idish tovoqlarga maxsus 
ishlov berish va x.k. ishlarni amalga oshirmoq darkor. 
Qaytalanuvchi gerpetik stomatitning patogenezi yaxshi o`rganilmaganligi 
sababli profilaktika tadbirlari doimo samarali bo`lmasligi mumkin. Bu tadbir 
choralar 
asosan, 
organizmning 
nospetsifik 
reaktivligini 
oshirish 
(immunomodulyatorlar, umumiy davo choralari, allergiyaga qarshi dori-darmonlar 
bilan)ga qaratilgandir. Bunda organizmdagi (burun, tomok, quloq, tishlardagi) 
surunkali infeksiya o`choqlarini bartaraf qilish, organizm sanatsiyasi yaxshi 
yordam beradi. 
Kandidamikoz (molochnitsa, 
OG
`
IZ 
oqarishi) xastaligi barcha yoshdagi bolalar 
o`rtasida uchrashi mumkin. 
Chaqaloklar va ko`krak yoshidagi bolalar kandidamikozi zamonaviy 
profilaktikasi tadbirlari bo`lib homilador ona organizmini kasalliklardan holi 
qilish, tug`ish yo`llarini sanatsiya qilishdan iboratdir. Undan tashqari 
tug`ruqxonalarda, uylarda sanitariya-gigiyena tadbirlarini o`tkazish (idish 
tovoqlarni, kiyim-kechaklarni, parvarish vositalarini qaynatish) lozim. 
Kandidamikoz kelib chiqishiga sabab bo`luvchi mahalliy faktorlar bo`lib 
og`iz gigiyenasining yomonligi, davolanmagan tishlar, parodont kasalliklari 
mavjudligi hisoblanadi. Shuning uchun og`iz bo`shlig`ining ratsional gigiyenasini 
tashkil qilish, muntazam ravishda unga rioya qilish, tishlarni, milklarni o`z vaqtida 
davolash, og`iz-bo`shlig`i sanatsiyasini amalga oshirish ham kandidamikozlar 
profilaktikasida muhim o`rin egallaydi. 
Dori-darmon qabul qilish oqibatida sodir bo`ladigan allergik xastaliklarning 
profilaktik tadbirlari asosan, antibiotiklar va boshqa dori-darmonlarni faqat vrach 
ko`rsatmalariga to`liq amal qilgan holda, bir vaqtning o`zida organizm sezgirligini 
pasaytiruvchi vositalar bilan birga qabul qilishga qaratilgan bo`ladi. Ba’zan 
bemordan yaxshilab so`rab-surishtirishlar ularda allergik tabiatga mos xususiyatlar 
borligini aniqlashga imkon beradi va noxush hollarning oldini olishda muhim 
ahamiyat kasb etadi. 
Avtoimmun kasalliklar bo`lib hisoblanadigan ko`p belgili ekssudatli eritema, 
surunkali aftoz stomatit kabi xastaliklarning etiologiyasi va patogenezi to`liq 
aniqlanmaganligi ularning profilaktikasida ancha qiyinchilik tug`diradi. Mazkur 
xastaliklarning kelib chiqishida oshqozon-ichak sistemasi kasalliklari, har xil 
zaharli toksinlar ta’siri -intoksikatsiyalar katta ahamiyat kasb etadi. Bu bemorlar 
tekshirilib ko`rilganda ularda bakterial sensibilizatsiya va T-limfotsitlar tizimida 
o`zgarishlar-buzilishlarni aniqlash mumkin. Ba’zi bir mualliflar kasalliklar irsiy 
xususiyatga ega degan fikrlarni ham oldinga surishmoqda. Zikr qilinganlardan 
kelib chiqib, profilaktika maqsadida yo`ldosh xastaliklarni erta aniqlab, davolash, 
surunkali infeksiya o`choqlarini yo`qotish, 
OG
`
IZ 
bo`shlig`ini mukammal sanatsiya 
qilish lozim. Kasallikning qaytalanishlari oralig`ida organizmning spetsifik va 
nospetsifik 
reaktivligini 
oshiradigan 
dori-darmonlar 
buyurish 
maqsadli 
hisoblanadi. 

---

315