Болалар ёшида учрайдиган тиш каттик

7.5. Og`iz bo`shlig`i shilliq qavatining kimyoviy jarohatlanishi 
Ko`pgina hollarda og`iz shilliq pardasining bunday jarohatlanishi 
bolalarning og`rigan tishini noto`gri davolash va kamdan - kam hollarda uy 
sharoitida uy - ro`zg`or uchun ishlatiladigan kislota yoki ishqoriy moddalarni 
noto`g`ri saqlash oqibatida kelib chiqishi mumkin. Jarohat chuqurligi bunday 
vaziyatlarda kimyoviy moddaning konsentratsiyasi, ta’sirotning uzoq - qisqaligi va
 
ko`rsatilgan birinchi yordamning to`g`ri-noto`g`riligiga qarab har xil bo`lishi 
mumkin. Kimyoviy ta’sirotlar birinchi daqiqalarda to`g`ri aniqlansa, zudlik bilan 
aks ta’sir etuvchi moddalar (antidot) eritmasi bilan jarohatni yuvish, davolashni 
to`g`ri boshlash bolani noxush hollardan halos qilishning asosiy yo`li bo`lib 
hisoblanadi. Kislota yoki ishqor ta’sirida birinchi daqiqalarda shilliq pardaning 
qizarishi asosiy o`rin tutadi. Bir necha soat vaqt o`tgandan keyin to`qima 
hujayralari o`ladi (nekroz) va fibrinoz ekssudat bilan to`yinib qalinlashadi. Hosil 

---

217 
bo`lgan qalin parda (plyonka) 7-8-kunlardan boshlab, tirik to`qimadan ajralib tusha 
boshlaydi. Jarohat o`rnida ta’sirot kuchiga qarab har xil kattalikdagi va 
chuqurlikdagi yara yoki eroziya hosil bo`ladi. Jarohat fibrinli karash bilan 
qoplanib, atrofidagi sog`lom to`qimaning tiklanishi natijasida asta - sekinlik bilan 
bita boshlaydi. Kimyoviy ta’sirot natijasida dastlab lablar (ko`proq pastki lab), 
keyin til, yutqin jarohatlanadi.(35-rasm) 
Kislota ta’siridan jarohatlanganda birinchi bo`lib shilliq pardani sust ishqor 
eritmasi (bir stakan suvga bir choy qoshiq ovqatga ishlatiladigan soda solinadi) 
bilan obdon yuviladi. Ishqorli jarohatlar esa sust kislota (1-3% uksus) eritmasi 
bilan yuviladi. Mabodo kerakli kimyoviy eritmalar bo`lmasa, unda ikkala holda 
ham sovuq suvdan foydalanish zarur. Kislota hamda ishqor moddalar suvda yaxshi 
erishi natijasida yaxshi yuviladi va ularning ta’sir kuchi susayadi. 
Kimyoviy jarohatlar og`riqli tishni davolashda dori - darmon sifatida 
ishlatiladigan: fenol, formalin, antiformin, spirt, efir va boshqalarni ehtiyotsizlik 
bilan ishlatish oqibatida shilliq pardaga tushishi natijasida ham kelib chiqishi 
mumkin. 
Kimyoviy jarohatlar ko`paygan sari bemornnng umumiy ahvoli ham 
og`irlashadi, kuchli og`riq turadi, tana harorati ko`tariladi (37-39°S), kuchli 
zaharlanish belgilari yuzaga keladi. Uyqu buziladi, bemor bezovtalanadi va 
ovqatdan bosh tortadi. 
Davo chora-tadbirlari birinchi yordamdan tashqari og`iz shilliq pardasini 
og`riqsizlantirish, antiseptik eritmalar bilan jarohatni ohistalik bilan yuvish, ichish 
uchun organizm sezgirligini susaytiruvchi dorilar, antibiotiklar qabul qilishdan 
iborat. Bunday paytda umumiy zaharlanish belgilarining oldini olish uchun bolaga 
ko`proq suyuqlik ichirish lozim. 
Agar kimyoviy ta’sirot natijasida yutqin, nafas yo`llarining boshlanish qismi 
jarohatlangan 
bo`lsa, 
bola 
shifoxonaga 
yotqizilib, 
quloq-burun-tomoq 
mutaxassislari nazoratida davolanadi.