Бола шахсида салбий ўзгаришларни келтириб чиқарувчи ташқи таъсирларнинг психологик-педагогик асослари

Бола шахсида салбий ўзгаришларни келтириб чиқарувчи ташқи таъсирларнинг психологик-педагогик асослари 
294 
2.Talaba-yoshlarga fuqarolik huquq va burchlari to'g'risida maiumotlar berib 
borish, ularda fuqarolik faoliyatini tashkil etish borasida ko'nikma va malakalar hosil 
qilish; 
3.Vatanni himoya qilish borasida harbiy vatanparvarlik tuyg'ularini shakllantirish
;
Bugun xalqaro hayot, kishilik taraqqiyot shunday bosqichga kirganki, endi unda 
harbiy qudrat emas, balki intellektual saloxiyat, aql-idrok, fikr ilg‘or texnologiyalar ham 
xal qiluvchi ahamiyat kasb etadi. Amir Temur bobomizning “Kuch adolatda” degan 
mashxur ta‘birini bugungi kunga nisbatan qo‘llab aytadigan bo‘lsak, men unga 
qo‘shimcha qilib “Kuch bilim va tafakkurda‖ degan bo‘lar edim”. 
Inson faolligi harakat, faoliyat, xulq tushunchalari bilan chambarchas bog‘liq 
bo‘lib, shaxs va uning ongi masalasiga borib taqaladi. Shaxs aynan turli faolliklar 
jarayonida shakllanadi, o‘zligini namoyon qiladi ham. Demak, faollik yoki inson 
faoliyati passiv jarayon bo‘lmay, u ongli ravishda boshqariladigan faol jarayondir. Inson 
faolligini mujassamlashtiruvchi harakatlar jarayoni faoliyat deb yuritiladi. Ya‘ni, 
faoliyat - inson ongi va tafakkuri bilan boshqariladigan, undagi turli-tuman 
ehtiyojlardan kelib chiqadigan, hamda tashqi olamni va o‘z-o‘zini o‘zgartirish va 
takomillashtirishga qaratilgan o‘ziga xos faollik shaklidir. Bu - yosh bolaning real 
predmetlar mohiyatini o‘z tasavvurlari doirasida bilishga qaratilgan o‘yin faoliyati, bu - 
moddiy ne‘matlar yaratishga qaratilgan mehnat faoliyati, bu - yangi kashfiyotlar 
ochishga qaratilgan ilmiy -tadqiqotchilik faoliyati, bu - rekordlarni ko‘paytirishga 
qaratilgan sportchining mahorati va shunga o‘xshash. Shunisi xarakterliki, inson har 
daqiqada qandaydir faoliyat turi bilan mashg‘ul bo‘lib turadi. Ijtimoiy faollik 
kishilarning ijtimoiy voqelikning biror bir sohasidagi fikrlari, his-tuyg‘ulari va hatti-
harakatlarini jamlashga jamiyat hayotiga baho berishga va shu asosda ijtimoiy 
voqelikning tegishli tomonlarini o‘zgartirishga ta‘sir ko‘rsatadi. Yuqoridagi fikrlardan 
kelib «ijtimoiy faollik»-shaxsning har sohadan xabardorlik, komillik darajasini 
ko‘rsatuvchi mezon, deyish mumkin. Ijtimoiy faolikka intilib yashashning o‘zi g‘oya 
hisoblanadi. Uning mazmunini esa jamiyat ma‘naviy yuksalishini ta‘minlaydigan bilim, 
odob axloq, iste‘dod, qobiliyat, ijobiy ko‘nikma va malakalar, bular asosida shakllangan 
dunyoqarashlar majmui tashkil etadi.
Bo‘lajak o‘qituvchi talabaning ijtimoiy faolligi shaxs sifati bo‘lib, jamiyat ravnaqi 
yo‘lidagi g‘oyaviy, siyosiy, kasbiy-madaniy va fuqarolik mas‘uliyatining qonuniy 
ifodasidir. har bir bo‘lajak o‘qituvchi o‘z faniga oid ilmiy bilimlarni egallash bilan bir 
qatorda jamiyatimizda amalga oshirilayotgan islohotlar mazmunini, mamlakatda yuz 
berayotgan o‘zgarishlarni anglab etishi, g‘oyaviy jihatdan qurollangan bo‘lishi ham 
talab etiladi. 
Talaba-yoshlarni O‘zbekiston prezidenti I.A.Karimov asarlarida bayon qilingan 
ijtimoiy faol va raqobatbardosh, kadrlar tayyorlashga oid nazariy g‘oyalar, sharq 
mutafakkirlarining barkamol inson tarbiyasiga oid qarashlari, shuningdek, «Ta‘lim 
to‘g‘risida»gi Qonun «Kadrlar tayyorlash milliy dasturi» asosida ma‘naviy jihatdan 
shakllantirish ularga kasbiy bilimlar berish o‘qituvchi kasbiga tegishli malaka va 
ko‘nikmalarni hosil qilish jarayoni bilan uzviylikda olib boriladi. 
Bu uzviylik pedagogika fanlari hamda Kadrlar tayyorlash milliy dasturi 
mazmunidagi o‘zaro aloqador xususiyatlarga bog‘liq.Demak, talaba-yoshlarni 
tarbiyalashda pedagogika oliy o‘quv yurtlari oldida turgan muhim vazifa hozirgi davr 

---