Бола шахсида салбий ўзгаришларни келтириб чиқарувчи ташқи таъсирларнинг психологик-педагогик асослари

Бола шахсида салбий ўзгаришларни келтириб чиқарувчи ташқи таъсирларнинг психологик-педагогик асослари 
370 
zumda kechirib yuboradi. Hatto kaltak yegani uchun o’zini aybdor his qiladi. 
Bolajonlar nihoyatda mas’um. Ularning bu mas’umliklaridan foydalanmang! Jismonan 
sizga hech narsa qila olmaydilar, lekin ruhan sizni tark etadilar! Ko’ngillarining tub-
tubida siz tirnagan jarohatlar izi qoladi. Islohi mushkul holatlarga tushirasiz. Urish, 
haqorat qilish-kishining ojizligidan dalolat. Gaplashish, tushuntirish, o’rgatish uchun 
inson himmatli va zakiy bo’lishi kerak. 
Agar bola qilish mumkin bo’lmagan biron ishni qilsa…… 
Muammo: Bolaning mitti miyasi turli g’oyalarga to’la. Ularning hammasi ham 
onaga ma’qul kelavermaydi. Bola onasi noma’qul deb hisoblaydigan o’yin o’ylab 
topgan bo’lsa nima qilish kerak? 
Yechim: Shunchaki ta’qiqlagandan ko’ra,bolaga boshqa yo’lni xayrixohlik bilan 
taklif qilgan yaxshiroqdir. Shunchaki “mumkin emas” deyish o’rniga qanday qilish 
“mumkin”ligini o’rgatish kerak. 
Muammo:Ona hatti-harakatlarini tarkibiy qismlarga bo’ladi va ularning har biri 
uchun maqbul yo’lni o’ylab topadi. U bolasi biror noma’qul ish qila boshlashi bilan 
to’xtatadi.Shunda uning to’xtashi va onasi tomonidan taklif qilingan yo’llarning qaysi 
biri o’ziga ko’proq to’g’ri kelishini o’ylab ko’rishi osonroq. 
Yechim:-Karavotda sakrash kerak emas. Sen karavotda yotishing yoki polda 
sakrashing mumkin.
Muammo: O’ylab topilgan g’oyani amalga oshirishdan shunchaki voz kechgandan 
ko’ra ikkita yo’ldan o’z maqsadlariga ko’proq mos keluvchisini tanlashga rozi bo’lish 
bolaga ancha osonroq. Kattalar bola maqsadlarining aksariyatini amalga oshirishning 
maqbul yo’llarini topishlari mumkin. 
Yechim:Otmoqchi bo’lsang mana senga koptok. Yoki telefon bilan ehtiyot bo’lib 
o’yna. 
Muammo: Tanbeh berishda oldin ona aynan nima noma’qul ekanligi ustida 
o’ylanib ko’radi. Bu unga bola tomonidan o’ylangan hatti-harakatning boshqacha turini 
topishga yordam beradi. 
Yechim: Oshxonada suvni faqat ichamiz. Suvni hammomda quyish mumkin. 
Muammo: Ona xotirjam ishonch bilan so’zlaydi-u bolani jazolamaydi, balki unga 
hali notanish bo’lgan qoidalarni tushuntiradi. 
Yechim: Yo oyoq kiyimingni yech, yoki boshqa joyda o’yna ! 
Muammo: Bola o’ynash joyini almashtirishi yoki ketgisi kelmasa,shu joyda 
boshqa bir ish qila boshlashi, o’rtasida tanlovni amalga oshirishi mumkin. 
Yechim: yo chetga o’tib tur, yoki bu yerda boshqa o’yin o’yna. 
Muammo: Bola umuman yo’l qo’yib bo’lmaydigan biron ishni qilgan taqdirida 
ham ona achchiqlanmasligi kerak, shunchaki u hozircha o’zini nazorat qila olmaydigan 
yoshda ekanligini tushunadi. Ona bolani jazolash emas, unga yordam berishi kerak. 
Yechim: Oyisini silash mumkin, urishni xohlasang yostiqni ur. 
Muammo: Bola uchun bir xildek tuyulgan hatti-harakatlar nimasi bilan 
farqlanishini ko’rsatish va tushuntirish muhimdir. 
Yechim: Ha, muhim.Siz bolangizga kitoblarni biz ehtiyotkorlik bilan ko’ramiz. 
Agar sahifalarni yirtging kelsa, mana senga eski jurnal deyishingiz lozim.