Бола шахсида салбий ўзгаришларни келтириб чиқарувчи ташқи таъсирларнинг психологик-педагогик асослари

СПОРТЧИ ТАЛАБАЛАРНИНГ ИЖОДИЙ ФАОЛИЯТИГА ТАЪСИР 
ЭТУВЧИ ПСИХОЛОГИК ОМИЛЛАР ДИАГНОСТИКАСИ 
 
Ҳамидова Гулшода Ҳамидовна 
ЎзМУ 1-курс магистранти 
 
Мақолада спортчи талабаларнинг ижодий фаолияти самарадорлигини 
диагностика қилишда психологик омиллар таъсири даражаси ва афзаллигини 
ўрганиш мақсадида муаллифлар томонидан ўтказилган тадқиқот натижалари баён 
этилган. 
Таянч сўз ва тушунчалар: ижод, психологик омиллар, ижодий тафаккур, 
иродавий зўр бериш, оригиналлик, қайишқоқлик, невротиклик, агрессивлик, 
депрессивлик, таъсирланиш, мулоқотмандлик, мувозанатлашганлик, реактив-

---

Бола шахсида салбий ўзгаришларни келтириб чиқарувчи ташқи таъсирларнинг психологик-педагогик асослари 
247 
агрессивлик, тортинчоқлик, очиқлик, экстраверсия-интраверсия, эмоцианал-
лабиллик, маскулизм-феминизм, мотивация. 
Бугунги кунда жисмоний тарбия ва спорт соҳасида амалга оширилаётган 
улкан ислоҳотлар ва эришилаётган юксак натижалар мамлакатимизнинг Биринчи 
Президенти Ислом Каримов томонидан илгари сурилган давлат сиёсатининг 
маҳсулидир. 
«Жисмонан ва ҳар томонлама ривожланган баркамол авлодни миллий ва 
умуминсоний қадриятлар ҳамда Ватанга муҳаббат руҳида тарбиялаш, жамиятнинг 
муҳим бўғини бўлган соғлом ва мустаҳкам оилани шакллантириш 
учун зарур шарт-шароитларни яратиш, ёшлар ўртасида соғлом турмуш-тарзини 
қарор топтириш, уларни ичкиликбозлик ва гиёҳвандлик иллатларидан ва бошқа 
турли ҳалокатли таҳдидлар ҳамда биз учун ёт бўлган диний ва экстремистик 
таъсирлардан, тубан «оммавий маданият» ҳуружларидан ҳимоя қилишга доир 
чора-тадбирларни амалга ошириш»ни тақозо этади. 
Дарҳақиқат, 
мамлакатимизда 
жисмоний 
тарбия 
ва 
спортнинг 
оммавийлигини ошириш, миллий ўйинларни қайта тиклаш, соғлом турмуш 
тарзини шакллантириш, замонавий спорт турлари бўйича иқтидорли 
спортчиларни тайёрлаш ва уларнинг маҳоратларини оширишда бир қанча ишлар 
амалга оширилмоқда.
Давлатимизнинг Биринчи Президенти Ислом Каримов фикрича, « ... инсон 
ўзлигини англагани, насл-насабини чуқурроқ билгани сари юрагида Ватанга 
муҳаббат туйғуси илдиз отиб, улғая боради. Бу илдиз қанча теран бўлса, туғилиб 
ўсган юртга муҳаббат ҳам шу қадар юксак бўлади». 
Таъкидлаш жоизки, кўп поғонали ва уч босқичли «Умид ниҳоллари,» 
«Баркамол авлод», «Универсиада» каби оммавий спорт мусобақалари жаҳон 
ҳамжамияти томонидан тан олинмоқда. Маълумки, ижтимоий турмуш 
тараққиётида талабаларнинг қобилияти, салоҳияти, иродавий фазилатларига 
таъсир этувчи омиллар ва тамойиллар тўғрисидаги таълимотларга нисбатан 
муносабатлар масаласи ХХI асрга келиб маълум бир ўзгаришларга сабаб бўлди. 
Негаки, талабанинг ижодий фаолияти, ўз навбатида етук салоҳиятли ва малакали 
кадрлар тайёрлашнинг пойдевори ҳисобланади. Ижодий фаолият самараси 
бугунги кун нуқтаи назаридан кўпроқ муҳитнинг таъсири, гендер фарқлар, 
ижодий тафаккурга, иродавий зўр беришга ва шахснинг фаоллигига боғлиқ 
бўлиши эҳтимоли мавжудлиги ҳақидаги мулоҳазалар билан фарқланмоқда. 
Ижодиёт муаммоси ҳамма замонларда ҳам, ўрганилиши лозим бўлган илмий-
назарий тадқиқотларни талаб этади.
Шу нуқтаи назардан, талабалар илмий ижодий фанда эвристик характерга 
эга. Дарҳақиқат, уларнинг илмий-тадқиқот фаолияти деганда аввало субъектнинг 
объектга фаол, изчил таъсири тушунилади. Бу таъсир жараёнида талаба ўзини 
қуршаб турган муҳитни ўзгартиради, шу пайтгача ё кўрилмаган, англанилмаган, 
ўрганилмаган, аниқ бир янгиликни яратади ёки кашф этади. Айни шу маънода 
фаолият деганда кишилик жамияти мавжудлигининг зарурий шарти бўлиб, 
дунёни ўзининг мақсадига кўра ўзгартиришга қаратилган инсон хатти-ҳаракати 
тушунилади. 

---