Бола – одоби билан азиз (Фарзанд тарбиялашда ота-оналарга маслаҳатлар) Нашрга тайёрловчи: Зиёвуддин Раҳим

Inson jism va ruhdan iborat
ziz bolalar, inson jism va ruhdan iborat. Bizning o‘z 
tanamiz oldidagi vazifamiz bo‘lgani kabi ma’naviyatimiz 
– ruhiyatimiz oldidagi vazifalarimiz ham bor. Bularning har 
ikkisini barobar olib borilmasa, birini qilib, ikkinchisini o‘z 
holiga tashlab qo‘ysak, komil inson bo‘la olmaymiz. Shu sabab 
o‘z tanamiz oldidagi vazifalarni bilib olishimiz lozim. Mazkur 
kitobda biz bolalarning moddiy va ruhiy olami bilan bog‘liq eng 
muhim ma’lumotlarni keltiramiz.
Uxlash odoblari
nson har kuni ishlab, uyiga charchab qayt ganidan so‘ng dam 
olishni istaydi. Xuddi shunday bolalar ham kunduzi o‘ynab 
charchaydilar. Kech bo‘lganda ko‘chada qorong‘i tushguncha 
sang‘ib yurmasdan darhol uyiga kiradilar. Kechki ovqatdan 
keyin darsini qilib, boshqa ishlari bo‘lmasa, maza qilib uxlab, dam 
oladilar. Ertangi kun uchun kuch to‘playdilar. Bolalar uxlaganlarida 
charchoqlari chiqib ketadi. Ular uyqudan tursalar, yana avvalgiday 
kuchli bo‘lib qoladilar.
Uyquga tayyorgarlik
olalar kech bo‘lganda “men ertaroq yotishim kerak”, 
degan fikrni xayollariga keltirsalar, yaxshi bo‘ladi. Chunki 
ertaroq yotish yaxshi odatdir. Erta yotgan bola quyosh chiqib 
ketgunga qadar uxlab yotmaydi. Odobli bolalar kechki ovqatdan 
keyin dars tayyorlab, undan keyin boshqa zarur ishi bo‘lmasa, har 
xil keraksiz o‘yinga berilmasdan uxlaydilar. Chunki erta yotgan 
bola barvaqt uyg‘onadi. Kechqurun soat 9:00da hamma bolalar 
uyquga yotgan bo‘lishlari kerak. Ba’zi bolalar uzog‘i bilan kech 
soat 10:00 da uxlashlari ma’qul. Ma’lumki, bir ishga kirishishdan 

---

– 202 –
avval unga tayyorgarlik ko‘riladi. Biz quyida uxlashdan oldin 
qilinadigan amallar haqida ma’lumot beramiz.
Uyquga yotishdan oldin mana bu ishlarni bajarish lozim:
– eshiklarni qulflash;
– ovqatlar ustini yopish;
– texnika asboblarini (kompyuter, televizor kabilarni) 
o‘chirish;
– tishlarni yuvish;
– olov va chiroqni o‘chirish.
Texnika asboblari ishlab turgan paytda ulardan ko‘zga 
ko‘rinmaydigan nurlar taraladi. Bu nurlar inson sog‘lig‘iga salbiy 
ta’sir qiladi. Shuning uchun ularni ishlatib bo‘lib, darhol o‘chirish 
kerak. Yotishdan avval tishlarni va yuz-qo‘lni yuvishning foydasi 
juda ko‘p. Shunday qilgan bola tinch uxlaydi, yomon tushlar 
ko‘rmaydi.
Uyqu odoblari
ringa yotish oldidan qilinadigan amallar:
– o‘rinni tayyorlash va tekshirish;
– uyqu kiyimida bo‘lish.
– o‘ringa yotgan paytda qilinadigan amallar:
– o‘ng tomonga yonboshlab yotish;
– o‘ng kaftni o‘ng yuzga qo‘yib yotish.
Uyquga yotgan paytda mana bu ishlarni qilish noma’quldir:
– avratlarini yopmasdan yotish;
– qornini erga qaratib yotish;
– og‘zida ovqat bilan yotish;
– yonboshlab olgan holda kitob o‘qish.