Бола – одоби билан азиз (Фарзанд тарбиялашда ота-оналарга маслаҳатлар) Нашрга тайёрловчи: Зиёвуддин Раҳим

Жамоат жойларда одобсизлик
саналган ишлар
урматли болалар, одамлар кўп жойларда 
қуйидагиларни қилиш одобсизлик саналади. Уларни 
ёдингизда тутинг ва улардан узоқ бўлинг:
1. Жамоат жойларда овозини баланд кўтариб гапириш.
2. Теварак-атроф тозалигига беэътибор бўлиш.
3. Меъёридан ортиқ ҳазил-мутойиба қилиш.
4. Одамлар орасида тишини тозалаш, қўлини оғзига уриш.

---

– 107 –
5. Оғзини катта очиб эснаш (эснаганда оғиз ўнг қўл билан 
беркитилади).
6. Жамоат орасида фақат ўз манфаати учун иш юритиш, 
кўпчиликни ўйламаслик.
7. Кўпчилик ичида бир одамни ёмонлаб, унинг айбларини 
очиш (аслида бирон кишининг айби кўринса, унинг ўзини 
четга чақириб, мулойимлик билан хатоси тушунтирилади. 
Агар одамлар орасида айтилса, у бундан ноқулай ҳолатга ту-
шиб, сизга душман бўлиб қолиши мумкин).
8. Кўпчилик орасида ўзини мақташ.
Тилни бефойда сўзлардан тийиш
й фарзанд, сен тилингни эҳтиёт қил, фақат фойдали 
гапларни гапир, беҳуда сўзлардан йироқ бўл. Шунда 
одамлар орасида суюкли бўласан.
Одамлар ичида суюкли бўлиб яшашинг учун қуйидаги 
насиҳатларга амал қилишинг керак:
1. Доим тўғри сўзлашга одатлан. Чунки одамлар ёлғончи 
деб танилган кимсалар билан муомала қилишни ва уларнинг 
сўзига қулоқ солишни хоҳламайдилар.
2. Агар сендан кичикроқ бўлса ҳам, одамларга гапирганда 
уларни ҳурмат қилишга одатлан. Чунки ўзингдан обрўси паст 
кишиларни камситишга тилинг ўрганиб қолса, ўзингдан улуғ 
кишиларга нисбатан ҳам одобинг ёмонлашади.
3. Дўстларингни сўкма, ҳақорат қилма ва уларни ёмон 
кўрадиган лақаблар билан чақирма. Чунки бу қабиҳ сўзлар 
тарбиянг ёмонлигига ишорадир.
4. Бирон кишини ўзи йўқлигида у эшитишни хоҳламайдиган 
гап-сўз билан эслама. Чунки ким одамларнинг айбини қидирса, 
одамлар ҳам унинг айбини қидирадилар.
5. Адоват солиш учун одамлар ўртасида ёмон гаплар 
тарқатадиган чақимчи бўлма.
6. Шарманда қилиб, айбларини ҳаммага ёйишни хоҳлаб 
одамларнинг сирларини фош этма.
7. Пайғамбаримиз алайҳиссаломнинг ушбу сўзлари доим 

---

– 108 –
қулоғингда турсин: “Ким Аллоҳга ва охират кунига иймон 
келтирган бўлса, яхши сўз гапирсин ёки жим турсин”.
Азиз фарзандлар, билингки, донолар шундай дейдилар:
– тилингни тий, сўзингни қисқа қил, бу тил тийилса, ўзинг 
ҳам ёмонликдан сақланасан.
– одам гапириши учун аввал унга савол берилган бўлиши 
керак. Агар сўралмаса, гапирмаслик керак.
– ҳикматнинг белгиси сукутдир ва эҳтиёжга яраша 
сўзлашдир.
– оз демак ҳикматга боис ва оз емак сиҳҳатга боис.
– тилингга жуда эҳтиёт бўлгин, бошинг омон сақланади, 
сўзингни қисқа қил, ёшинг узаяди.
– дунёда тилни сақлаш охиратдаги пушаймонликдан 
енгилроқдир.