Божхона ишида хавф назарияси

Божхона ишида хавф назарияси 
 
“Хавф” умуман олганда кўпгина хўжалик юритувчи, назорат қилувчи 
органлар, шу жумладан божхона органлари фаолиятида ҳам ноаниқлик, 
мавҳумлик маъносини билдирса-да бироқ мазкур ноаниқлик, мавҳумлик ушбу 
корхона, ташкилот, идора олиб бораётган фаолиятга жиддий таъсир ўтказиш 
эҳтимоли бор. 
Бугунги кунда чет эл ва ўзбек илмий-иқтисодий, юридик 
адабиётларида “хавф” (риск) ва “хавфни бошқариш тизими” (система 
управления рисками) тушунчалари турлича талқин этилмоқда.
Мазкур тизимнинг муваффақиятли қўлланиши янги-янги информацион 
технологиялар ва автоматизацияга кўп жиҳатдан боғлиқ бўлиб қолди. Хавфни
аниқлаш - бу шундай жараёнки, бунда икки қарама-қарши томон божхона 
органлари ва қонунбузар ўртасида, бир-бирларининг аниқ мақсадларини
билмасдан туриб, ўша мақсадни аниқлаш йўлида олиб борадиган курашлари
деб айтиш мумкин. Бунда иккала томон ҳам таваккал йўл тутишга
мажбурдирлар. Чунки, бу вазиятда қонунбузар, божхона тўловларини 
тўлашдан қочиб, божхона органларини алдаш йўли билан ўз товарларини 
Ўзбекистон Республикаси божхона қонунчилиги талабларни четлаб ўтиб, 
республика ҳудудига ноқонуний олиб киришга ва буни муваффақиятли 
амалга оширишга умид қилиб, таваккал билан иш тутади. 
Бу эса ўз навбатида уни божхона органлари учун хавф объектига
айланишига олиб келади. Бунга қарата, божхона органлари ҳам деярли шунга 
яқин ҳолатда иш кўрадилар. Божхона органлари ходимлари қонунбузар ва 
унинг мақсади ва нияти ҳақида ҳеч қандай маълумотга эга эмаслар. Улар ҳам 
кўп ҳолларда ноаниқ ва мавҳумлик шароитида таваккал иш кўришга 
мажбурдирлар. Лекин улар ҳар қандай ҳолатда ҳам қонунбузарнинг 
мақсадини аниқлашга ва унинг ниятини йўққа чиқаришлари керак. Бунинг 
учун уларда барча имкониятлар етарли бўлиши керак. 
Шу ўринда,

хавфнинг ўзи нима?

ташқи савдони амалга оширишда қандай хавфлар мавжуд? 

нима сабабдан хавф юзага келади? 

у қандай оқибатларга олиб келиши мумкин? 

уни қандай бошқарамиз? 

биринчи навбатда қандай ишларни амалга оширамиз? 

бу борада халқаро тажрибалар нималарни кўрсатмоқда? 

---

деган саволлар ўринли бўлади. Шунинг учун, аввало ушбу йўналишда 
қўлланилаётган терминларга изоҳ бериб ўтсак. 
Божхона органларида хавфни бошқариш муаммоларини ўрганиш ва 
тахлил қилиш борасида қуйидаги тушунчалар қўлланилади: