Bog’ot tumanidagi 92-son afcho’ va chtcho’ imi fizika fani o’qituvchisi Sharipboyeva Ra’noning o’quvchilar savodxonligini oshirish bo’yicha fizika fanidan pisa topshiriqlari

5-topshiriq. Kiyim

• Britaniyalik bir guruh olimlar nutqida nuqsoni bo‘l

gan bolalarga yordam berish uchun “aqlli” kiyim ya

ratishmoqda. Noyob elektr tekstil matodan tikilgan

nimcha nutq sintezatoriga ulangan bo‘lib, uni kiygan

bolani sezgir matoga qo‘l tekkizib, taqillatishi orqali

tushunsa bo‘ladi. Material oddiy matodan tayyorlan

gan, unda elektr tokini o‘tkazadigan ko‘mir tolalari to‘rsimon ko‘rinishda bo‘ladi.

Matoga barmoq bilan bosilganda o‘tkazgich-tolalar orqali o‘tayotgan signal kuchayadi va kompyuter elementi unga qo‘l tekkan nuqtani aniqlaydi. Bu element unga ulangan o‘lchami ikkita gugurt qutisidan katta bo‘lmagan har qanday elektron qurilmani boshqarishi mumkin. “Eng muhimi, biz matoni qanday to‘qishimiz va u orqali signallarni o‘tkazishimizdir: maxsus tolalarni tayyor mato naqshlariga shunday joylashimiz mumkinki, siz buni sezmay ham qolasiz”, – deydi olimlardan biri. Matoga zarar yetkazmagan holda yuvish, taxlash va u bilan buyumlarni o‘rash mumkin. Shuningdek, olimning aytishicha, materialni keng ko‘lamda arzon ishlab chiqarishni yo‘lga qo‘ysa bo‘ladi.

1-savol

• Yuqorida keltirilgan matnda tilga olingan matoning xususiyatlarini laboratoriyada tajriba o‘tkazish yo‘li bilan tekshirish mumkinmi?
• “Ha” yoki “Yo‘q”ni aylanaga oling.

2-savol

• Mato elektr tokini o‘tkazishi yoki o‘tkazmasligini aniqlash uchun

qaysi laboratoriya jihozidan foydalanish mumkin?

• A Voltmetr
• В Yorug‘lik indikatori
• С Mikrometr
• D Tovush indikatori

6-topshiriq. Shamol hisobiga energiya ishlab chiqarish.

• Neft va gazning yonishi hisobiga ishlaydigan elektr energiyasi gene ratorlarini shamol hisobiga energiya ishlab chiqaradigan shamol tegirmonlariga almashtirish muqobil variant sifatida qaralmoqda. Rasmdagi qurilmalar parrakli shamol tegirmonlari bo‘lib, ular shamol hisobiga aylanadi. Bunday aylanishlar natijasida generatorlar elektr toki ishlab chiqaradi.