Bog’ot Tumanidagi 13-son maktabning biologiya o’qituvchisi Matyoqubova Ma’muraning 5-sinf o’quvchilari uchun Botonika fanidan konspekti

O’tgan mavzuni mustaxkamlash.

1. 
   0‘simlik ildizining eng muhim vazifasi nimadan iborat?
   
2. 
   Tuproqdagi suv va unda erigan moddalar o‘simlikka qanday qilib o‘tadi?
   
3. 
   Ildiz bosimining roli nimadan iborat?
   
4. 
   Bahorda kesilgan daraxtlar tanasidan nega suyuq­lik (shira) oqadi?
   

3. 
   Yangi mavzu bayoni: O'simliklar yaxshi o'sishi, mo‘l hosil berishi va uzoq yil yashashi uchun tuproqqa o‘g‘it solish kerak. 0‘g‘it tarkibida turli mineral tuzlar, mikroelementlar vaboshqalar bo‘ladi. O'simliklar tuproqdan o‘zi uchun kerakli tuzlarni oladi. Agar kerakli mineral tuzlar yetishmasa, ularda ichki va tashqi o'zgarishlar sodir bo'lishi yoki ular qurib qolishi mumkin.
   

0‘simliklaming mineral tuzlarga bo'lgan ehtiyojini aniqlashga doir ko'pgina ilmiy tadqiqot ishlari olib borilgan. Natijada, ularda qaysi tuz yetishmasaligi sababli, qanday o'zgarishlar sodir bo'lishi aniqlangan.
0‘g‘itlar, asosan, ikki guruhga bo'linadi. Birinchisi, hammamizga ma’lum bo'lgan organik o‘g‘itlar, ya’ni go‘ng. Ular tuproqda chirib, uning holatini yaxshilaydi va hosildorligini oshiradi, o'simliklar uchun zarur bo'lgan moddalarni hosil qiladi. Ikkinchisi — mineral o‘g‘itlar. Bu o‘g‘itlar kimyo zavodlarida maxsus tayyorlanadi. O'zbekistonda Navoiy, Chirchiq va boshqa joylarda mineral o‘g‘itlar ishlab chiqaradigan zavodlar bor. Mineral o‘g‘itlar har xil bo'ladi. Ular azotli (selitra), fosforli va kaliyli o‘g‘itlardir.
Ular o'simliklarga har xil ta’sir qiladi. Masalan, azotli o⁴g⁴itlar o'simliklarning o‘sishini tezlashtirsa, fosforli va kaliyli o‘g‘itlar mo‘l hosil to'planishiga va uning tez pishib yetilishiga yordam beradi. Qisqa qilib aytganda, o‘g‘itlar mo‘l hosil garovidir. Lekin o‘g‘it. Mineral o‘g‘itlar. solishda uning me’yoriga qat’iy rioya qilish zarur. Agar tuproqqa mineral o‘g‘itlar me’yoridan ortiqcha solinsa, uning ekologik holati yomonlashadi. Chunonchi, me’yoridan ortiqcha solingan 0‘g‘it tuproqdagi tirik mavjudotlarga salbiy ta’sir ko'rsatadi va uning tarkibini buzadi. Eng muhimi, ko‘p miqdorda mineral o'g'it solingan yerda yetishtirilgan hosil (qovun, tarvuz, kartoshka va boshqalar) tez buziladi, uni iste’mol qilgan odam zaharlanishi mumkin.

4.