Bog`langan qo`shma gap

Bog`langan qo`shma gap

Nozimov M.

Bog`langan qo`shma gap

• Qismlari teng bog‘lovchilar, bo‘lsa, esa so‘zlari,-u (-yu),
• -da yuklamalari yordamida bog‘langan qo`shma gaplar bog‘langan qo‘shma gaplar hisoblanadi.
• Bog`langan qo`shma gaplar quyidagi usullarda bog`lanadi:

Biriktiruv bog`lovchilari

va, ham, hamda

Biriktiruv bog‘lovchisi qo‘shma gapning payt, sabab-natija munosabatlarida bo‘lgan qismlarini bog‘lab keladi.

Misol:

Anor so‘zlar va Zaynab qalbi tol bargiday dir-dir qaltirar.

Zidlov bog`lovchilari

ammo, lekin, biroq

Zidlov bog‘lovchilari bog‘langan qo‘shma gap qismlarini bog‘lash bilan birga, ular o‘rtasida zidlik munosabati mavjudligini ham ifodalaydi. Zidlov bog‘lovchilari qo‘shma gapning ikkinchi qismi boshida qo‘llanadi va qo‘shma gap qismlari vergul bilan ajratiladi.

Misol:

Bu daraxtning bo‘yi baland, lekin mevasi kam.

AYIRUV BOG‘LOVCHILARI

yo, yoki, goh, dam, ba’zan, bir, xoh

Ayiruv bog‘lovchilari qo‘shma gap qismlarini bog‘lash bilan birga, ularda ifodalangan voqea-hodisalarning galma-gal ro‘y berishini yoki ulardan faqat bittasining yuzaga chiqishini ta’kidlaydi.

Misol:

Mashinaning nuqsoni bo‘lsa, tuzatiladi yo yana yaxshirog‘i yasaladi

Inkor bog`lovchisi

Na... na...

Inkor bog‘lovchisi bog‘langan qo‘shma gap qismlarini

bog‘lash bilan birga, ularda ifodalangan harakat-holat yoki

belgining inkorini ham bildiradi.

Misol:

Na so‘zlarida ma’no bor, na ishlarida hayo bor.

Bo‘lsa, esa so‘zlari

Bo‘lsa, esa so‘zlari bog‘langan qo‘shma gap qismlarini bog‘lash bilan birga, ular o‘rtasida qiyoslash va zidlash munosabati mavjudligini ifodalaydi

Misol:

Oy tunda kerak, aql esa kunda kerak