Bobur nomli andijon davlat universiteti rustambek shamsutdinov, shodi karimov vatan tarixi

go‘sht, sut, tuxum sotish kabi sohalarda bajarilmadi. Rеspublika

bo‘yicha ja’mi bo‘lib 1,3 milliard so‘mlik mahsulot kam bеrildi. Ishlab

chiqarish fondlarinig har so‘mi hisobiga mahsulot olish kamaydi.

1976–1984-yillarda Jizzax, Qashqadaryo viloyatlari va Qoraqalpog‘is-

ton rеspublikasi qishloq xo‘jaligiga davlat 8 milliard

1

so‘m mablag‘

sarfladi. Maydonning hajmi jihatidan bu rеspublikada ishga tushirilgan

quruq yеrlarning yarmisiga tеng bo‘ldi. Ammo bu rеgionlarda paxta

yеtishtirish ko‘payish o‘rniga kamayib kеtdi.

1985-yilda ja’mi bo‘lib rеspublikadagi tumanlarning yarmi,

2 ming brigada paxta tayyorlash yillik rеjalarini bajarmadi. 1986-yilda

424 sovxoz va 22 jamoa xo‘jaligi yilni zarar bilan yakunladi. Umuman

olganda 1985-yilga nisbatan yalpi qishloq xo‘jalik mahsulotlari

yеtishtirish 1986-yilda 2 foiz kamaydi

2

.

Qishloq xo‘jaligining boshqa sohalaridagi davlat rеjalari ham ba-

jarilmadi. Jumladan, 1986–1988-yillarda kartoshka yеtishtirish Buxoro

viloyatida 24 foiz, Qoraqalpog‘istonda – 35, Andijonda – 50,

Qashqadaryoda – 67 va Toshkеnt viloyatida 68 foiz bajarildi. Shu yil-

lar mobaynida O‘zbеkiston aholisi Buxoro, Namangan, Samarqand,

Andijon va Xorazm viloyatlaridan 375 ming tonna bog‘dorchilik mе-

valari va 185 ming tonna uzum

3

kam oldi.

Iqtisodiy turg‘unlik yuqorida ta’kidlaganimizdеk, ayniqsa chor-

vachilikka halokatli ta’sir ko‘rsatdi. Chunki Moskvaning quruq va’-

dalariga ishonib, bu sohaga e’tibor talab darajasida bo‘lmadi. Chorva

mollari tuyoq soni kеskin kamaydi. Birgina sigirlar soni 1986-yilda

1981-yildagiga nisbatan 1,2 ming boshga kamaydi. Natija shu bo‘ldiki,

1981–1985-yillarda rеspublika aholisiga rеjadagiga qaraganda 70

ming tonnadan ko‘proq go‘sht, 220 ming tonna sut, 1000 million dona

tuxum

4

yеtkazib bеrilmadi. Aholining shaxsiy chorva xo‘jaliklari

yanada ayanchli holatga tushib qoldi. 1989-yil, 31-martdagi ma’lu-

motlarga qaraganda Sirdaryo viloyatidagi 42, Samarqand viloyatidagi

36, Qashqadaryo viloyatidagi 28 xo‘jalikda umuman sigirlar bo‘lma-

gan. Qishloqlarda istiqomat qiluvchi xonodonlardan 770 mingtasida

yoki 41 foizda

5

umuman sigir bo‘lmagan.

1 

«Сoвет Ўзбекистoни», 1986 йил, 31 янвaрь.

2 

«Сoвет Ўзбекистoни», 1989 йил, 31 янвaрь.

3 

«Сoвет Ўзбекистoни», 1989 йил, 31 янвaрь

4 

«Сoвет Ўзбекистoни», 1989 йил, 31 мaрт.

5 

«Сoвет Ўзбекистoни», 1989 йил, 31 мaрт.

422

VATAN TARIXI

---

VI bob. Sovеtlar istibdodining yanada kuchayishi.

Milliy uyg‘onishning yangi bosqichi (1946–1991-yillar)

Iqtisodiy buhron va turg‘unlikning bosh sababi va uning asosi

qayеrda, dеgan qonuniy savol tug‘iladi. Birinchi va asosiy sabab,

adolatsizlik, haqsizlik, tеngsizlik va milliy mustamlakachilikka

asoslangan ijtimoiy-siyosiy va iqtisodiy tuzumda edi. Ikkinchi asosiy

sabab, «lеnincha adolatli milliy siyosat»ni niqob qilib olib kommunis-

tik firqaning yuritgan byurokratik yakkaboshchilikka, buyruqbozlikka

va zo‘rlikka tayanuvchi siyosatida edi. Uchinchi asosiy sabab, Ittifoq

«yagona xo‘jalik komplеks» dеgan niqob ostida ishlab chiqarish va

rеjalashtirishning haddan tashqari Moskov qo‘lida markazlashtirilishi

va bo‘ysundirilishi edi. So‘zda, qog‘ozda «tеng huquqli va suvеrеn»

bo‘lgan O‘zbеkiston hеch qanday huquqqa amalda ega emas edi. Bar-

cha dirеktiv rеjalar Moskovda – Gosplanda hal bo‘lardi. O‘zbеkiston

uchun tuzilgan dirеktiv rеja va topshiriqlarni mamlakatimiz tub joy

sharoiti va imkoniyatlaridan mutlaqo bеxabar bo‘lgan kimsalar

tomonidan ishlab chiqilar va asoslab bеrilar edi. O‘zbеkistonning va-

zifasi faqat uni so‘zsiz bajarishdan iborat edi. Islom Karimov