Bobur n o m id a g ia n d ijo n davlat universiteti ru stam bek shamsutdinov, shodi k a rim o V



Download 11,52 Mb.
Pdf ko'rish
bet129/253
Sana31.12.2021
Hajmi11,52 Mb.
#219543
1   ...   125   126   127   128   129   130   131   132   ...   253
Bog'liq
2 5467894839875994463

Мирзо  Улугбек.

  Турт улус тарихи,  164-165-бет.




V III bob.  M ovarounnahr va X orazm  m o ‘g‘ullar bosqini davrida

315


hali  biron  yerda  bunchalik  qattiq  qarshilikka  duch  kelmagan  edi, 

hali  biron joyda m o‘g ‘ul  askarlari  bunchalik k o ‘p  qirg‘in  qilinmagan 

edi.  Dahshatli  qirg‘inbarot  Urganj  fojiasi  yetti  oy  davom  etadi.  Son 

jihatdan  ustun  bo‘lgan  dushman  mashaqqatlar  va  hisobsiz  qurbonlar 

evaziga g ‘alabaga erishadi.  Q o iid a  qurol ushlashga majoli  qolmagan 

urganjliklar  ilojsizlikdan  taslim  bo‘ladi.  Jarohatlangan  Shayx 

Najmiddin  Kubro  o ‘limi  oldidan  tug‘  tutgan  m o‘g ‘ul  sarboziga 

tashlanib,  bir  qo‘li  bilan  qatl  etayotgan  m o‘g ‘ul  yalovining  uchini 

ushlab turgan.  Oxiri tug‘ni qirqib  olganlar.  Bu haqda Mirzo Ulug‘bek 

bunday  deb  yozadi:  «Murshidi  a ’zam  Shayx Najmiddin  Kubro  Xudo 

amri  bilan  Xorazm  uchun  boshini  tikdi.  Boshini  topshirishda  qotil 

yaloviga  yopishdi.  Dini  Haq  iqlimining  shohi  ul  piyr  sarpanjasidan 

o ‘n  zabardast  yigit  yalovni  chiqarib  ola  olmadilar.  Sayidlar  shayxi 

sarpanjasida  kofir  yalovini  ko‘rib,  hayratda  qolgan  oqillar  bu  holni 

sharhladilar:  Yalov  uchini  Shayx  tutib,  ta’rix  aytdiki,  vafotim  sanasi 

«hohi  shuxado»  («Shahidlar shohi»)dir.

...Biz  shunday  ulugiardanm izki,  gavhar  tutamiz:  oriq  echki 

tutgan  pastkash  emasmiz.  Imon  qadahida  bir  qo‘limiz  bilan  may 

ichsak,  ikkinchi qo‘limiz bilan kofir yalovidan tutamiz»1.

Urganj  taslim  bo‘lgach  yondiriladi,  hamma  tirik  jon  qilichdan 

o‘tkaziladi,  boyliklar  talanadi.  Juvayniyning  m a’lumotlariga  qara­

ganda,  100  ming  nafar  hunarmand,  kosib,  rassomlar  asirga  olinib, 

M o‘g ‘ulistonga  jo ‘natilgan.  M o‘g ‘ullar  vahshiylikning  bor  usul- 

larini  ishga  solganlar,  yo‘qlarini  esa  o ‘ylab  topganlar.  Yozma 

manbalarda  ta’kidlanishicha,  ayollar  yalang‘ochlanib,  ikki  guruhga 

bo‘lib  urushtirilganlar.  So‘ngra  m o‘g ‘ul  askarlariga  ular  orasidan 

yoqqanini  tanlab  olib  maishat  qilishga  ruxsat  berilgan.  Rivoyat 

qilinishicha 

Xorazmshoh 

Muhammad 

vazirlarini 

Chingizxon 

huzuriga  keltirganlarida  u  Muhammad  xazinasiga  arab  va  hind 

mamlakatlaridan  keltirilgan  qimmatbaho  toshlar  topildimi,  deb 

o ‘z  xizmatkorlaridan  so‘raydi.  Bu  toshlar  asosan  uchta  bo‘lib,  biri 

«Badaxshon»,  ikkinchisi  «S huiayi jahon»  va uchinchisi  «Gang»  deb 

atalardi.  Sobiq  xazinabon  bu  qimmatbaho  gavhartoshlami  vazirlar- 

dan  biri  yutib  yuborganligini  xabar  beradi.  Chingizxonning  buyrug‘i 

bilan  «...asirlikda ushlab turilgan  o ‘n  uch  c h o g iik  vazirlarni  hovliga 

olib  chiqib,  yerga  bosib,  yotqizib,  qorinlarini  baliqdek  yorisha 

boshlaydi.  Barcha  vazirlaming  qomi  yorilib,  ichak-chavoqlari 

titkilanayotgan bir paytda navkarlardan biri  qichqirib  o ‘midan turadi.



Мирзо  Улугбек.

  Турт улус тарихи,  165-166-бет.




316

VA TA N   T A R IX I

«Topdim!  Mana,  bebaho  gavhartosh!»  Darhaqiqat,  Amin  al-mulk 

degan  tijorat  vazirining  qomidan  o ‘rik  danagi  kattaligida  «S h u iay i 

jahon»  bilan  «Gang»  gavharlari  topiladi1.  Rivoyatlarga  qaraganda, 

har  bir  m o‘g ‘ul  jangchisiga  24  tadan  asir  bo‘lib  berilgan.  Urganj 

qamali  vaqtida  esa  kamida  50  ming  m o‘g ‘ul  askari  b o ig a n   emish. 

Albatta,  bu  raqamlar  m a iu m   m a’noda  mubolag‘a  b o iib ,  bo‘rttirib 

ko‘rsatilgan b o iish i mumkin.

M o‘g ‘ullar  shahaming  kulini  ko‘kka  sovurish  bilan  bir  qator- 

da  Urganjdan  nom-nishon  qoldirmaslik  uchun  Amudaryodagi 

to ‘g ‘onni  buzib,  suvni  shaharga  burib  yuboradilar.  Barcha  ulkan 

tarixiy  obidalar,  ilm-ma’rifat  manbalari  suvga  bostiriladi.  Natijada 

uzoq  muddat  davomida  barpo  etilgan  bu  ulkan  qadimiy  madaniyat 

va  m a’muriy  markazda  hayot  to‘xtaydi.  Juvayniyning  iborasi  bilan 

aytganda  «Urganj  qashqir  makoni  b o iib   qoldi  va  bu yerda boyo‘g i i  

va burgut in qurdi».

Tarixiy  Urganj  fojiasi  Xorazmshohlar  davlatining  inqirozini 

bildirar  edi.  Movarounnahr  va  Xorazmning  bepoyon  hududlari 

Chingizxon  davlati  tasarmfiga  o ‘tadi.  Ammo  Chingizxon  va  uning 

galalari bilan kurash hali o ‘z nihoyasiga yetmagan edi.  Bu kurashning 

asosiy sardori  va bayroqdori  sulton Jaloliddin Manguberdi edi.




Download 11,52 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   125   126   127   128   129   130   131   132   ...   253




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish