Bobur n o m id a g ia n d ijo n davlat universiteti ru stam bek shamsutdinov, shodi k a rim o V

7.  NAFIS KITOB VA XATTOTLIK SAN’ATI

Temur  va  temuriylar  dav- 

rida  nafis  kitob  va  hattotlik 

san’ati  ham  rivoj  topadi.  Uzoq 

tarixiy o ‘tmishda kitoblar qo‘lda 

ко ‘ chirilgan. Qo ‘ ldako ‘ chiri lgan 

kitoblar 

nafaqat 

mazmunan, 

balki tashqi ko‘rinishi  va bezagi 

jihatidan  ham  kitobxonlaming 

talab-ehtiyojlari  va  didiga javob 

berishi,  odamlarda  m a’naviy 

va  estetik  dunyoqarashni  shakl- 

lantirishga  xizmat  qilishi  lozim 

edi.  Shu  boisdan  ham  Temur  va  temuriylar  davrida  nafis  kitob  va 

xattotlik  buyuk  san’at  darajasiga  ko‘tariladi.  Bu  nafis  kitob  yaratish 

jarayonining  mislsiz  darajada  murakkab  va  og‘irligi  turli  xil  kasb- 

hunar  egalari  mehnatining  m a’lum  bir  dasta  singari  jamlanishi  bilan 

belgilanadi.  Chunki  kitob  yaratish jarayonida  qog‘oz  kesuvchi  xattot

---

X bob. XIV asrning ikkinchi yarmi -  XV asrda M ovarounnahr va

X urosonda madaniy hayot

477

(kalligraf),  musavvir,  la w o h   (lavha  chizuvchi), 

sahhof (muqovachi)  ishtirok etadi.

Ota-bobolarimiz  tomonidan  nafis  kitob 

yaratishda  ishlatilgan  Samarqand,  Buxoro  qo- 

g ‘ozlarining  dovrug‘i  doston  bo ig an .  Kitob- 

lami  yaratishda  unga  turli  xil  suyuqlik  mod- 

dalar  va  ranglar  ishlatilgan.  Kitobdan  yoqimli 

va  xushbo‘y  hid  kelib  turishi  uchun  juda  sifatli 

gulob  yoki  anbar  siyohga  qo‘shilib  yozilgan.

M usaw irlar 

ishlatadigan 

bo‘yoqlarda 

oltin 

va  kumush  eritmalari  aralashtirilgan,  sahhof 

esa  muqovaning  go‘zal  bo‘lishi  uchun  charmlardan  ustalik  bilan 

foydalangan.

O g‘ir  va  mashaqqatli  mehnatlar  evaziga  yaratilgan  har  bir 

kitobning  o ‘zi  shubhasiz  katta  bir  san’at  asari  edi.  Bunday  kitoblar 

asosan  shohlar,  amirlar,  xon-u  sultonlar  buyurtmalari  asosida 

yaratilgan va maxsus kutubxonalarda e ’zozlab  saqlangan.

X1V-XVI  asrlarda  nafis  kitob  va  xattotlik  san’atining  buyuk 

namoyandalari  o ‘sib  yetishadi.  Bular Mir Ali  Tabriziy,  Abdurahmon 

Xorazmiy,  Sulton  Ali  Mashhadiy,  Mir  Ali  Qilqalam,  Sulton  Ali 

Xandon,  Halvoiy,  Rafiqiy,  Mirak  Naqqosh,  Behzod,  Shoh  Muzaffar 

va boshqalardirlar.