Боб. Рақамли ер моделининг назарий талқини 1 Рақамли моделнинг математик асослари

1.2 ГИС учун топографик хариталар ҳақида асосий маълумотлар

ДЕМ қуриш учун сиз қоғозли топографик хариталардан фойдаланишингиз мумкин. scale хариталар 1:10 000 – 1:500 000, чунки улар иккита координата системаси – географик ва геодезик ГИС га киритилган ҳолда белгиланади. Улар мавзули ва умумий географик хариталардан режалаштирилиши ва баландлиги жиҳатидан аниқроқ бўлиши ва геодезик ўлчашларга асосланганлиги билан фарқ қилади. Одатда, топографик хариталар минтақага қараб устун ва зоналар рақамларини ифодаловчи варақ номенклатураси бўйича чоп етилади. Ўзбекистон республикаси ҳудудида ўз ичига олади 4 устунлар (40, 41, 42, 43) ва millionth сеткаси асосида ҳосил бўлган 4 зоналари (10, 11, 12, 13), (Шакл.3). Бу хариталар даврий нашр емас, лекин улар Global тармоқ ёки Госгеонадзор архивига илтимосига олиниши мумкин. Кенг кўламли хариталар аниқроқ ва информативдир. Одатда горизонтал бўйича 1:25 000 - 1:50 000 ҳаво фотография ёки майдон ўлчов асосида стереофотограмметрик макр етилади. Шунинг учун, улардан фойдаланиб, ерни рақамлаштириш осон иш емас ва жуда кўп вақт талаб қилади.

3-расм. Устунлар ва зоналар

Координаталар аниқлигига енг сезгир бўлган тоғли ҳудудлар, жарликлар ва карер участкаларидаги нуқталарнинг баландликлари тригонометрик текислаш орқали ҳисобланади. Маълумки, харитадаги объектларнинг координаталарини аниқлаш аниқлиги 0,1 - 0,2 мм ни ташкил етади. Вақт ўтиши билан Gauss - Kruger проексиясининг координата тўри global, локал ва бошқа геодинамик жараёнлар туфайли деформацияланди. Топографик хариталардаги кўрсатмаларга кўра, янгиланишлар такрорий майдон ўлчовлари ва ҳаво фотосуратларидан фойдаланиб, 5 ёки 10 йилдан кейин амалга оширилиши керак. Тог ъ хариталари жойларнинг мураккаблиги туфайли жойлар бугунги кунга қадар янгиланмаган ёки tahrir қилинмаган (5-расм).

5-расм. Топографик хаританинг фрагменти
хариталар 1:500,000

Бироқ, хариталар немс қуриш учун асосий манба бўлиб, у баландлик белгиларига нисбатан чизилган горизонтал чизиқлардан фойдаланади. Изолинлар томонидан уларнинг ривожланиши мумкин бўлган барча омилларни ҳисобга олган махсус алгоритмлар ёки ГИС ёрдамида амалга оширилади. Топографик хариталарда горизонтал системанинг планли ва баланд-баланд аниқлиги уларнинг жойлашиш илдиз ўртача-квадратик хатолиги ва қабул қилинган кесимга нисбатан кўчишнинг толерантлиги билан баҳоланади. Аниқлик харитадаги масштабда 0.1-0.8 мм дан, жойнинг мураккаблигига қараб ўзгариб туради ва тоғли ҳудудлар учун аниқ мезонлар ва умуман емас, чунки режалаштирилган аниқлик горизонтал чизиқларнинг қўйилишига боғлиқ. Рухсат етилган горизонтал офсет 0.25 дан бутун кесимга тўғри келади. Горизонтал моделнинг аниқлиги манба харитасининг кўлами ва жой мураккаблиги билан белгиланади. Векторлашда ҳужайра катталиги жуда катта бўлганлиги сабабли кичик горизонтал егилишларни йўқотмаслик муҳимдир. Керакли ва етарли бўлган ҳужайра ўлчами харитадаги масштабда 1±0.5 мм ни ташкил етади. Горизонтал чизиқларнинг шундай хусусиятига ҳам еътибор бериш керакки, структуравий елементлар табиатини бевосита тузатмаслик керак. сатрлари. Сирт киндикларининг ўткирлиги горизонталнинг бир нуқтада ёпилишида акс етади. Интерполяция пайтида, айниқса, муҳим конлар мавжуд бўлса, inflection нақш йўқолиши мумкин. Ажратилган жойнинг таркибий чизиқларининг характерини самарали етказиш учун асл харита материалида горизонтал чизиқларни зич жойлаштириш керак, бу еса хариталашнинг кичик ўлчамига мос келади. Асл хаританинг катта ўлчамидан фойдаланиб, асл горизонтал чизиқларни ишончли тарзда ихчамлаштиришингиз мумкин. Мисол учун, агар керакли ўлчов 1: 100,000 бўлса, харитада ДЕМ яратишингиз мумкин scale 1: 50,000, ва кейин кичик формасини олиб ташлаш, бу model умумлаштириш. 0.5 мм бир ҳужайра ҳажми 1 шкала бўйича моделлаштириш учун ишлатилади бўлса: 50,000, кейин бир шкала бўйича 1: 100,000 бу қиймат аллақачон аниқ таркибий ёрдам линиялари кўрсатиш учун етарли бўлган 0.25 мм бўлади. Бу ёндашувнинг афзаллиги ҳам шундан иборатки, натижада олинган model кўпроқ ахборотли бўлиши мумкин, чунки у нафақат харита қисмининг горизонтал чизиқларида, балки улар ўртасида ҳам сирт характери ҳақида маълумотларни ўз ичига олади. Шундай қилиб, горизонтал чизиқлардаги баландлик маълумотларининг режалаштирилган аниқлиги қуйидаги талабларга жавоб бериши керак: талаблар ва тегишли ДЕМ резолюцияси харита масштабида 0.5-1.5 мм бўлиши мумкин. Баландлик аниқлиги хариталаш кўлами ва ҳудуд тури билан белгиланади.