Bob. Oshqozonosti bezining orolcha apparati kasalliklari

Qandli diabet 1-turi 
QD 1-turi bolalarda keng tarqalgan turi bo‘lib, bolalar hamma etnik guruhida 
kasallikning yangi aniqlangan holatlarining uchdan ikki qismini tashkil qiladi. Bu 
bolalarda eng ko‘p tarqalgan surunkali kasallik hisoblanib, 18 yoshgacha 350 bolaga 
1 holatda uchrash tezligi bilan uchraydi; so‘nggi yillarda kasallik asosan <5 yoshli 
bolalar o‘rtasida ortib bormoqda. Diabetning 1-turi har qanday yoshda paydo 
bo‘lishi mumkin, qoidaga ko‘ra, bu kasallik 4-6 yoshlar, shuningdek, 10-14 yoshlar 
orasidagi bolalarda ham uchrab turadi. 
Qandli diabet 1-turi epidemiologiyasi 
Diamond Project nomli mashhur multinatsional loyiha bolalar diabeti bilan 
bog‘liq o‘lim va xavf omillari va kasallanish ko‘rsatkichi bo‘yicha standartlashgan 
xalqaro ma’lumotlarni to‘plagan. Bu loyihada dunyoning 70 dan ortiq davlatlar
qatnashgan. Ushbu tadqiqot natijalariga muvofiq, qandli diabet kasalligi: 
-
eng yuqori ko‘rsatgich (yiliga 100 mingga 20 tadan ko‘proq) skandinaviya 
davlatlari (Finlyandiya, SHvetsiya, Norvegiya) va Sardiniya (Italiya)da aniqlangan. 
-
o‘rtacha ko‘rsatgich (yiliga 100 ming aholiga 7-9 holat) – AQSH, Yangi
Zelandiya, Niderlandiya, Ispaniyada kuzatilgan. 
-
past ko‘rsatgich (yiliga 100 ming aholiga 7 holat) Polsha, Italiya 
(Sardiniyadan tashqari), Isroilda aniqlangan. 
Kasallik xavf omili kamroq bo‘lgan davlatlar (yiliga 100 ming aholiga 3 
holat) CHili, Meksika, Xitoy (Atlas IDF 2000-2009)deb topilgan.
Qandli diabet bilan kasallanish darajasi ma’lum etnik guruhga taalluqli 
ekanligiga, mamlakatning geografik holati, iqlim sharoiti, o‘rab turgan tashqi muhit, 
jumladan, ovqatlanishga ko‘ra bir-biridan farq qiladi. So‘nggi 10 yillik 
epidemiologik tadqiqot natija
lariga ko‘ra, turli davlatlarda bolalar 
orasida, asosan 5 
yoshgacha bo‘lgan bolalarda qandli diabet 1-turi bilan kasallanish ortib 
borayotganini ko‘rish mumkin Rossiyada 2000-2003 yillarda QD 1- turining 
tarqalganligi 53,0-55,3: kasallanish 13,4-9,2 : 100000 aholiga o‘lim 0,11 ( 
Moskvada, 2001)-0,08 (RF,2003) (Peterkova V.A. va hammual., Sherbacheva L.N. 
va hammual. 2002-2007) ni tashkil qiladi, ya’ni Rossiya QD 1-turi bilan kasallanish 

---

xavfi o‘rtacha davlat hisoblanadi. O‘zbekistonda bolalar va o‘smirlarda QD 1-turi 
haqidagi epidemiologik ma’lumotlar 2000 yilda olib borilgan Milliy registrga 
asoslanganda kasallanish darajasi turg‘un past raqamlarda aniqlandi, demak, 
O‘zbekiston kasallanish xavfi kamroq bo‘lgan davlatlar qatoriga kiradi. So‘nggi 14 
yilda erta tashxislash va insulin bilan ta’minlanishning yaxshilanishi, bemorlarni 
o‘z-o‘zini nazorat qilish bo‘yicha o‘qitishning yangilanishi, insulinning optimal 
dozasidan foydalanish bilan insulinoterapiyaning intensiv tartibini amaliyotga faol 
tadbiq etish va endokrinologlarni o‘z hududlarida o‘qitish hisobiga O‘zbekiston 
bo‘ylab bolalarda o‘lim ko‘rsatkichining 98,5%, o‘smirlarda 98-100% kamaygani 
aniqlangan (Raximova G.N., Alimova N.U.,2002-201y.) .