Bob. Geometrik shakllarga asoslangan murakkab buyumlarni tasyirlash

** s \ i >■-	fc-i A % f ■ ^: A "V; f ■ V
. ; ч ' f ,• / V
I		f) lвг- 4 V:	1 V : ;
A - Xjj , ■ I	^v- jh** ■ A • " ■	/ •	' /' '
■* -P.v * ' * -

31 -b rasm


49


Keyingi bosqichlarda panjara tomonlarining burchaklari, tekisliklarning bir-biriga nisbatlari topiladi. So‘ng rozetka bo‘- laklaridagi yorug‘ va soya, yarim soyalar yorug‘lik manbaining tushishiga qarab qanday o‘zgarishi aniqlanadi. Soya boshlang‘ich bosqichda yengil shtrixlar asosida bajariladi. Rozetka bo‘lakla- rining yorug¹ va soyalarini hech qachon alohida-alohida ishlash yaramaydi.





31-s rasm.


Tasvirlanayotgan har bir bo‘lakni bir-biriga taqqoslagan holda barobar olib borish, tugallanganligi jihatdan bir-biriga muvofiq bo‘lishi kerak. Ushbu amalning to‘g‘ri bajarilishi ish jarayonida qilingan xato va kamchiliklarni o‘z vaqtida tuzatishga yordam beradi. (31-s rasm).
Vazifada bosqichma-bosqich ish yuritish, ya’ni rozetkani qog‘ozda to‘g‘ri joylashtirish, har bir bo‘lakni konstruktiv chi­ziqli qurish va hajmlari ustida ish olib borish orqali biri ikkin- chisini to‘ldirib boradi.
Gips rozetkaning tasvirini to‘g‘ri bajarishda o‘quvchilar quyidagi qonun va qoidalarga amal qilishlari zarur:

1. 
   Belgilangan ixtiyoriy qog‘oz sirtida tasvirlanayotgan na- turaning chekka qirralarini belgilangan holda kompozitsion to‘g‘ri joylashtirish.
   

50

2. 
   Naturadagi shakllarning asosiy tayanch nuqtalarini bel- gilab, ulardan birining ikkinchisiga bo‘lgan nisbatlarini pers­pektiv qonun-qoidalar asosida tasvirlash.
   
3. 
   Shakllarni chiziqli konstruktiv ravishda qurish, naturada qo‘yilgan asosiy bo‘laklami belgilash.
   
4. 
   Tasvirlanayotgan shakllarning xarakterli xususiyatlaridagi tushuvchi shaxsiy soyalami belgilash va alohida bo‘laklarga ishlov berish.
   
5. 
   Naturadagi barcha buyumlarni tus jihatdan yana bir bor ko‘rib, qo'yilmadagi shakllarning xarakterini aniqlash va soya, yarim soya, yorug¹, refleks joylarini aniqlash. Buyumni butun yaxlitlikka bo'ysindirish va vazifaga yakun yasash.
   

Ushbu metodik ketma-ketlikka rioya qilib tasvimi to‘g‘ri bajargan o‘quvchi vazifadagi qo‘yilgan maqsadga erishadi va keyingi vazifalarni aniq bajarishida u muhim vosita hisoblanadi.
32-a, b, s va 33-rasmlarda ko‘rsatilgan naqsh rozetkalarini metodik izchillikda tasvirlash jarayoni ham oldingi vazifadagi qonunlar asosida olib borilishi kerak.





51

32- s rasm

2. 
   KJassik me’morlik bo‘lagi va geometrik shakllar rasmini chizish
   

Geometrik shakllar va gips rozetkalar rasmini chizish mashqlarini o‘zlashtirgandan so‘ng murakkab elementlarga o‘ti- ladi. Me’mor dizaynerlar tayyorlovchi kasb hunar kollejlari o‘quvchilari uchun ushbu vazifa juda muhim hisoblanadi. Chunki, mazkur vazifalar aynan me’morlik elementlarini tasvir- lari bilan muhimdir. Tasvirlash uchun «klassik» uslubida ishlan- gan ustunning kapiteli (me’meorlik bo'lagi) tanlab olinadi. Ushbu modelni tanlab olinishdan maqsad yoshlarga geometrik shakllar: kub, shar, silindr kabilarni bajarish davomida olgan chiziqli konstruktiv qurilish, perspektiva, yorug‘-soya va tus, munosabatlari kabi kunlar haqidagi bilimlami mustahkamlashdir. Kapitelning nozik va murakkab konstruktsiyasini chizish o‘quv- chilardan yuksak mahorat talab etadi.
Kapitel stol ustiga tik holda qo‘yiladi va unga qo‘shimcha ravishda olti qirrali prizma, shar ishtirakida kompozitsiya tuziladi


53