Bob. Elektron darslik yaratishning nazariy


 WEB dasturlash tili asoslari



Download 1,97 Mb.
Pdf ko'rish
bet20/39
Sana31.12.2021
Hajmi1,97 Mb.
#226683
1   ...   16   17   18   19   20   21   22   23   ...   39
Bog'liq
Bob elektron darslik yaratishning nazariy

 

2.2. WEB dasturlash tili asoslari. 

 

PHP  dasturlash  tilini  vujudga  kelishi.  PHP  –o’z  nomini  etarlicha  tanitib 

ulgurgan,  dasturlash  tili  xisoblanadi.  Gap  shundaki,  boshlanishda  bu  uncha  qiyin 

bulmagan  shaxsiy  WEB  –saxifalarini  yaratish  uchun  mo’ljallangan  oddiy 

makroslar to’plamidan iborat bo’lgan bo’lib, PHP-personal home page (shaxsiy uy 

saxifasi) so’zlarining qisqartmasidan iborat. 

Vaqt  o’tishi  bilan  makroslar  to’plami  mukammal  dasturlash  tiliga  aylanib 

zamonaviy  ma’lumotlar  bazasi  bilan  ma’lumot  almashish  imkoniyatiga  ega 

bo’lgan  WEB  tarmoq  sahifalarini  yaratuvchi  tilga  aylandi.  Tilning  imkoniyatlari 

kengaygani 

sari 

uning 


ommaviyligi 

ham 


o’sib  bormoqda.  Netcraft 

(

http://www.netcraft.com



) kompaniyasining ma’lumotlariga ko’ra 1999 yil noyabr 

oyida  RNR  texnologiyasi  Web  tarmoqlarining  bir  milliondan  ortig’idan 

foydalanilgan 2000 yil 1400000 taga etgan. 



35 

RNRning  1-versiyasi  Rasmus  Lerdorf  (Rasmus  Lerdorf)  ismli  programmist 

tomonidan  yaratilgan  bo’lib,  Web  sahifalarini  yaratishni  engillashtirish  uchun 

makroslar to’plamidan iborat bo’lgan. 

Tez  orada  u  foydalanuvchilar  nazariga  tusha  boshladi,  hamda  tezlik  bilan 

takomillashib, ommalashib bordi. 1997 yildan bu til ustida programistlar guruxi ish 

olib boradi. 

Mexnatlarning samarasida esa PHP3 keyingi versiya yaratildi. Bu PHP ning 

takomillashgan va zamonaviy versiya bo’lib, unda matnlarining qayta ishlashning 

yangi usullari yaratildi va bu usullar Zib Zuraski va endi Gutians (Zeev, Surasky, 

Andi  Ceutmans)  ismli  progromistlar  tomonidan  yaratildi.  Shuningdek  tilning 

sintaksisida biroz o’zgarishlar kiritilib, yangi funktsiyalarqo’shildi. Yangi vertsiya 

shu  davrda  sarver  uchun  dasturldash  tillarining  eng  zo’ri  xisoblanib,  juda  ham  ez 

ommalashib ketdi. 

MySQL ma’lumotlar bazasi va Apache serveri bilan ishlash uchun PHP ning 

imkoniyatlari yanada kengayib bordi. Apeche serveri hozirgi kunda dunyodagi eng 

keng  tarqalgan  Web  -server  xisoblanadi  va  PHP  tili  Apache  serveri  uchun  modul 

ko’rinishida  qo’llanilishi  mumkin.  MySQL  -  bu  zamonaviy  ma’lumotlar  bazasi 

bo’lib pulsiz (tekin) tarqatiladi, shuning uchun ham PHP ning barcha funktsiyalari 

shu  bazaga  bog’langan.  Tan  oligsh  lozimki  Apeche,  MySQL  va  PHP  larning 

o’zaro bir-biri bilan bog’liq ravishda ishlashi o’rtadagi raqobatga barham beradi. 

Bu  esa  PHP  boshqa  MBSI  bilan  ishlamaydi  degani  emas.  Bu  texnologiya 

juda MBSI va Web serverlar bilan ishlash imkoniyatiga ega. 

WEB  saxifalarni  va  tarmoqni  yaratish  yo’llari  o’zgarishi  bilan  PHP  ham 

takomillasha  bordi.  1990  -yil  o’rtalariga  kelib  katta  tarmoqlarda  ham  HTML  da 

yozilgan yuzlab statik saxifalar ishlatilar edi. xozir esa jarayon o’zgarib bormoqda. 

WEB  saxifalarini  yaratuvchilar  ma’lumotlar  bazasi  bilan  ishlovchi  WEB 

saxifalarni  yaratish  imkoniga  ega  bo’lib,  foydalanuvchilarni  qayta  ishlash 

imkoniga ega bo’lgan WEB saxifalarni yaratmoqdalar. 

Ma’lumotlarni saqlash va  ma’lumotlarga murojat  qilish  uchun  ma’lumotlar 

bazasidan  foydalanish  yanada  aktuallashib,  mobil  telefonlar,  raqamli  televideniya 



36 

va  hokazolar.  Turli  xil  qurilmalarda  ma’lumotlarni  uzatishda  sifatni  o’sishiga 

erishishmoqda. 

Bu fikrlar asosida aytish mumkinki, kelgusida PHP tili yanada takomillashib 

o’zining o’ta yuqori darajadagi dasturlash tili ekanligini namoyon qiladi. 

PHP  tilini  o’rganishga  kirishishdan  avval  uning  konfiguratsiyasini  sozlash 

va  o’rnatishni  o’rganib  olish  lozim.  PHP  xar  xil  sistemalarda  va  ko’plab 

serverlarda ishlashi mumkin. 

Sistemalar,  serverlar  va  ma’lumotlar  bazalari.  PHP  turli  xil  sistemalarda 

ishlay oladi. U sistema Windows, Unix ning ko’plab versiyalari, shuningdek Linux 

va  xatto  Macintosh  bo’lishi  mumkin.  PHP  ko’plab  tarmoq  serverlarida,  xususan 

Apache, Microsoft Internet Information Server, Web Site Pro, Iplanet Web Server 

va Microsoft Personal Web Server  – larda ishlashi mumkin. Agar o’zimiz tuzgan 

dasturlarimizni  Windows  tizimida  tekshirishni  xoxlasak  oxirgi  sanab  o’tilgan 

serverdan  foydalanishimiz  mumkin,  xatto  Apache  serveri  Windows  sistemasi 

boshqaruvida ishlasa ham. 

PHP  interpretatori  yordamida  dasturni  aloxida  mustaqil  ko’rinishda 

kompilyasiya  qilish  mumkin.  U  xolda  dasturni  mustaqil  ishga  tushirish  mumkin. 

PHP  tilini  yaratishda  ma’lumotlar  bazasi  bilan  bog’lanish  talablarini  aloxida 

e’tiborga  olingan.  Ko’plab  ma’lumotlar  bazalarini  PHP  da  o’qish  mumkin. 

Masalan bularga Adabas D, InternetBase, Golid, dBase, mSQL, Sybase, Empress, 

MySQL, Velosic, FilePro, Oracle, Unixdbm, Informix va xokazolarni keltirishimiz 

mumkin. Shuningdek, PHP ODBC standartini ham o’qiy oladi. Ushbu qo’llanmada 

esa  biz  Linux,  Apahe  va  MySQL  serverlar  asosida  fikr  yuritamiz.  Bu  uchta 

dasturlar majmualari keng foydalanish mumkin bo’lgan. 

PHP  ni  kaerdan  olish  mumkin.  PHP4  ni 

http://www.php.net

  tarmog’idan 

olish mumkin. Buning uchun esa, aloxida kredit kartochka talab kilinmaydi. 

PHP  ni  web-tarmog’i  progromistlar  uchun  ajoyib  manba  xisoblanadi. 

http://www.php.net/manual

 adresida boshka progromistlarning izoxlari, fikrlash va 

tankidiy  fikrlari  keltirilgan  ma’lumotlarni  va  ko’llanmalarni  olish  mumkin.  Bu 

ko’llanmalarni turli xil formatlarda olish mumkin. 




37 

PHP  dasturlash  asoslari.  Biz  yuqorida  PHP  ni  o’rnatish  va  o’rganish 

bo’yicha boshlang’ich ma’lumotlarni oldik. Endi esa, PHP da birinchi dasturimizni 

yaratishga  xarakat  kilamiz.  PHP  da  dastur  tuzish  uchun  HTML  dagi  kabi  WEB-

saxifa yaratishni bilishimiz lozim. 

Ushbu dasturda esa, quyidagilarni o’rganishga xarakat kilamiz: 

  PHP-programmalarini  yaratish,  setverga  nusxasini  ko’chirish  va  ishga 

tushirish 

  PHP komandalari va HTML matnini bitta xujjatga bog’lash 

  Dastur matnini tushintirish uchun izox keltirish 

Birinchi dasturni yozamiz: 

PHP-dasturni tuzish uchun ixtiyoriy matn redaktorini ishga tushiramiz. PHP 

–  dasturi  HTML-  xujjatlari  kabi  oddiy  matndan  tashkil  topadi.  Shuning  uchun 

dasturni  ixtiyoriy  matn  redaktorida,  agar  unix  bo’lsa,  VI-yoki  Emacs  da  ham 

yozish mumkin. quyidagi dastur matnini kiritaylik va uni first.php deb saklaylik: 

< ? php  

print “hello web”; 

?> 

ushbu  dastur  kengaytmasi  albatta  .php  bo’lishi  shart.  Agar  dastur  server  emas, 

balki  klent  kompyuterida  tuzilgan  bo’lsa,  dastur  faylini  serverga  kiritish  uchun 

FTP  servisdan  foydalanishga  to’g’ri  keladi.  Agar  dasturda  xatoliklar  mavjud 

bo’lmasa, u xolda natijani brauzer oynasida ko’rish mumkin. 

 

2.2.1-rasm. Dasturni bajarilish natijasi. 




38 

Agar  dasturda  yoki  uning  kengaytmasida  xatolik  mavjud  bo’lsa,  brauzer 

oynasida dastur matnining o’zi namoyon bo’ladi. 


Download 1,97 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   16   17   18   19   20   21   22   23   ...   39




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish