Бўлим Литостратиграфик усули

Бўлим 3. Литостратиграфик усули

3.1. Усулнинг ўзига хос имкониятлари

3.2. Литогенетик формациялар
3.3. Литостратиграфик бирликларнинг табақаланиши
3.4. Танафуслар ва номувофиқликлар

3.1. Усулнинг ўзига хос имкониятлари

Литология-чўкинди жинслар, жумладан рудаларнинг таркиби, структуралари, текстуралари ва генезиси ҳақидаги фан.
Литологик усул етакчи:
- геологик харита тузишда хариталанган маҳаллий стратиграфик бирликлар (мураккаб, қатор, Suite, тўплам) танланганда;
- стратиграфик бирликлар чегараларини ва уларнинг ҳажмини ўрнатишда;
- тог ъ жинсларининг моддий таркибини, қатлам тузилишини аниқлашда.
- Литологик мезонлар чўкиш даврида физик-географик ва геодинамик шароитлар ҳақида маълумот бериб, facies таҳлилига имкон беради.
- Ҳосил бўлишини ташкил етувчи жинсларнинг litho-генетик типларини танлаш геодинамик қайта қуриш имконини беради.
- Стратиграфик масалаларни ечишда, стратиграфик бўлинмаларнинг ҳажми ва чегараларини аниқлашда кенг қўлланилади.
Стратиграфик масалаларни ечишда енг катта самарадорликка литологик усулнинг биостратиграфик ва ҳодисаларга асосланган усуллар билан муносабатида еришилади.
Литологик мезонлар:
- петрографик тог ъ жинсларининг чўкинди қатламларининг бўлимларидаги ўзгаришлар, уларнинг минералогик ва текстуравий хусусиятлари;
- тўшаманинг табиати ва бошқа текстура белгилари;
- бирламчи ранг
- тугунчалар ва бошқа турли киритмаларнинг таркиби ва шакли;
- органик қолдиқларнинг таркиби;
- бўлим таркибида Велоспорт табиати;
- седиментацияда танаффуслар мавжудлиги.
Н. А кўра Заварицкй (1955, п. 40) " тузилиши ҳажми билан белгиланади роcк тузилиши ўша хусусиятлари англатади, шакли, ва жинсларнинг таркибий қисмлари ўзаро муносабатлар."
"Хосса бу қисмларнинг фазода тақсимланиши ва жойлашиши билан аниқланади."
Тўқималарининг хусусиятлари ўз ичига олади:
- қатламлар юзаларининг турли нотекисликлари;
- седиментация вақтида муҳит динамикасини акс еттирувчи белгилар;
- организмларнинг ҳаёт фаолияти излари;
- чўкманинг ҳаракат ва сиқилиш излари.
Булар кўкрак қафаси белгилари, оқимларнинг оқим излари, кириш, ёмғир томчиларининг излари, объектлар тубидаги ҳаракат излари, қуритиш ёриқлари ва бошқалар., қатлама. Сингенетик ерта-диагенетик деформацияларнинг турли шакллари чўкма кўчкиси жараёнлари билан боғлиқ.
Юқоридаги мезонларни ўрганиш ва таҳлил қилиш уларнинг ўзига хос томонлари муҳитларининг ўзгариши туфайли зотларнинг litho-генетик типларининг ўзгаришини аниқлашга имкон беради.
Органик қолдиқларнинг палеонтологик топилмалари асосан тог ъ жинслари моддий таркибининг характерли компоненти ва чўкишнинг палеогеографик шароитининг муҳим кўрсаткичларидан бири сифатида қўлланилади.
Геологик текширишлар амалиётида маҳаллий стратиграфик бўлинмалар (мураккаб, қатор, Suite, тўплам) ни аниқлаш учун литологик мезонлардан фойдаланилади.
Маҳаллий стратиграфик бўлинмалар-асосан ёндош бўлинмалардан аниқ ажралиб чиққан ва далада яхши аниқланган ва хариталанган фаcиялар-литологик ва петрографик хусусиятлар асосида аниқланган тог ъ жинсларининг агрегатлари. Маҳаллий стратиграфик бўлинмаларнинг чегаралари тог ъ жинсларининг моддий таркибининг бўлим бўйича ўзгариши ёки стратиграфик танаффуслар, бурчак номутаносибликлар билан боғлиқ.
Замонавий литология чўкинди жараёнларни таҳлил қилишни таъминлайди, бу нафақат тог ъ жинсларини тасвирлайдиган маълумотларга, балки бошқа тегишли Фанлар – океанология, геокимё, литосфера плиталари тектоникаси ва бошқаларга ҳам асосланади., яъни литологияда генетик йўналиш ривожланмоқда.

3.2. Литҳогенетиc ҳосилалар

Палеоклиматни аниқлашда енг катта самарага литологик ҳосилаларни таҳлил қилиш орқали еришилади, чунки уларнинг таркиби ва тарқалиши биринчи навбатда иқлим билан белгиланади.

Иқлим шароитининг ўзига хослиги литогенетик ҳосилалар таркибида акс етади.
- Қуруқликдаги қурғоқчил иқлим минтақаси ичида қисқа муддатли, аммо кўп ёғинлар натижасида пролювиал дағал қатламли ётқизиқлар (сурилма конус ва лойқаларнинг фасллари) ҳосил бўлади. Елувиал (жойда қоладиган нураш маҳсулотлари) ётқизиқлари ва Аеолий (шамол есиши натижасида ҳосил бўладиган ёғингарчилик) ҳам бор.
Қурғоқчил минтақаларда денгиз ҳавзалари ва континентал йирик сув ҳавзаларида аппаратов (гипс, ангидрит, туз) ва оҳактош-доломит ёғинлари ҳосил бўлади.
Қурғоқчил минтақанинг тропик ва субтропик зоналарининг типик литогенетик формациялари карбонатли ва гипсли қизил гулли континентал формация (қизил гулли формация), евапоритдир. Карбонат-сулфат ва екстракорпорална ҳосил бўлиши. Иккинчисида нам минтақанинг тропик зоналарида кенг тарқалган кимёген ва органогеник-кластик лиместонлар ҳукмронлик қилади.
Қитъалардаги қурғоқчил иқлимнинг мо " тадил-иссиқ зонасида қизил рангли гипсокартон ҳосил бўлиши кенг тарқалган бўлиб, у ўхшаш тропик ва субтропик зоналардан кам миқдордаги карбонатлар ва гипснинг устунлиги билан фарқ қилади.
Қурғоқчил иқлимнинг boreal (Шимолий мўтадил зона) зонасида карбонатли сероцветлар ҳосил бўлади.
- Нам иқлим намликнинг кўплиги билан ажралиб туради, бу еса гидротация ва оқимнинг ошишига ёрдам беради ва қитъаларда ўсимликлар қопламининг ривожланишига ёрдам беради. Шунинг учун гумин кислоталари ва карбонат ангидрид миқдори тупроқ ва grunt сувларида ортади ва улар агрессивлашиб, нураш жараёнларининг жадаллигини оширади.
Ҳосил бўлиш ранги оч (кулранг, оқ), камроқ яшил ва қора бўлади. У гумус миқдорига (тупроқда парчаланган органик моддалар), органик моддаларнинг парчаланиш даражасига ва nitro темир таркибига боғлиқ.
Саёз терригенöз раф муҳити суспензия билан озиқланадиган организмлар томонидан қайд етилади.
Чуқур сувларда кам енергияли муҳитларда чўкма-озиқланувчи организмлар устунлик қилади.
Бентик организмларнинг мавжудлиги facies томонидан назорат қилинади.
Саёз жавон йил фасллари тизимлари томонидан белгиланган:
- қобиқларнинг вужудга келиш характери;
- қийшиқ табақаланишнинг хилма-хиллиги, тўлқин кўкрак қафаси, силжиш пламлари.
Storm қатламлари, биринчи қарашда, лойқа ўхшайди, лекин улардан фарқ:
- тўлқинлар ҳосил қилган чўкинди структураларнинг мавжудлиги;
- саёз-сув денгиз фаунаси.

3.3. литостратиграфик бўлинмалар категорияси

Енг кўп ишлатиладиган қуйидаги литостратиграфик бирликлар:

Страталар-унинг таркибий жинслари ёки бирлашмаларининг айрим умумийлиги билан тавсифланадиган геологик ҳосилалар мажмуи. Одатда бу Суит ёки суб-Суитга ажратиш учун етарли асосга ега бўлмаган геологик жисмдир. Қалинлиги қалинлиги ва тўпламларга бўлиниши мумкин.
Қалинликнинг номини унинг таркибида устун бўлган тог ъ жинсларининг номларидан ҳосил қилиш тавсия етилади. Еҳтимол, географик ном ва "қатламлар" сўзи ёки географик ном ва мавжуд бўлган тошнинг номи, лекин "қатламлар" сўзи (оҳактош қатламлари, Malta қатламлари, Киев марл, Семёновский қумтош).
Тўплам-айрим умумий хусусиятлари ёки бир ўзига хос хусусияти билан тавсифланадиган қатламлар (қатламлар) тўпламидан иборат кичик геологик жисм бўлиб, уни туташ чўкмалар (тўпламлар) дан ажратиш имконини беради.
Тўплам номинатив ҳолатда қавслар ичида қоянинг номини қўшиб сонли ёки алфавит индекслари билан кўрсатилади. Араб рақамлари ва ишлатилади рус ёки лотин алифбоси ҳарфлар: мен (кулранг силцтонес), 2 (қора силцтонес), тўплами а (марлс), тўплами б (оқ limestones) тўплами Тўплами.
Ҳосил бўлиши-қатлам) - литологик жиҳатдан бир - биридан фарқ қиладиган ва қуйи ва устма-уст тушадиган қатламлардан аниқ чегараланган, нисбатан кам қувватли ётқизиқлар. Морфологик навлари лентасимон формация, линза-понасимон, лава оқими (қоплами), кон, резервуар рифлари (биостромалар, биоҳермалар ва бошқалар.).
Маркировка горизонт-кам қувватли ётқизиқлар (тўплами, ҳосил бўлиши), композицион жинсларнинг характерли хусусиятлари, органик қолдиқларнинг мавжудлиги ва бошқалар билан ажралиб туради. Маркировка горизонти кенг тақсимотга ега бўлиб, бўлимда маълум стратиграфик сатҳни егаллайди ва композицион характерли жинс, органик қолдиқлар, ранг, зичлик ва бошқалардан ўз номини олади.
Биостромес ва биоҳермс географик номга ега бўлиши мумкин. Ҳарфлар ёки рақамларсиз тўпламлар литология (лиме horizon, иноcерам horizon, variegated horizon; "маркировка" сўзи ёзилмайди) билан ҳам номланиши мумкин.
Литостратиграфик бўлинмаларнинг ҳосил бўлиш вақти қуйидагича кўрсатилади: "ҳосил бўлиш вақти... қалинлиги, қатлами, горизонти " ва бошқалар.

3.4. Узилишлар ва келишмовчиликлар

Геологияда вақт оралиқлари - фазалар, асрлар, даврлар, даврлар ва ҳатто даврларга ишонч билан тақаладиган ёғинларнинг қисман ёки тўлиқ бўлмаслиги ҳолатларини топиш жуда кенг тарқалган. Седиментациядаги бу узилишлар катта майдонларда содир бўлади.

"Узилишларнинг енг кўп тарқалган сабаби тектоник ҳаракатлар ва боғлиқ минтақавий ёки маҳаллий палеогеографик ўзгаришлардир. Шу билан бир қаторда, узилишлар, шунингдек, седиментация, сув ости ювиш (Д. В. Наливкин кўра, recessions), барча кирувчи чўкинди олиб барқарор оқимлари мавжудлиги тезлиги кескин пастлаб билан боғлиқ бўлиши мумкин; ва ниҳоят, узилишлар лойқа оқимларининг оташин таъсири билан боғлиқ бўлиши мумкин. Танаффуслар геолог учун катта амалий аҳамиятга ега: уларни кўриб чиқмасдан туриб, алоҳида бўлимларни тўғри таққослаш ёки бирон-бир стратиграфик бўлинишни белгилаб бўлмайди.
Танаффуслар