Бўйича 1-курс талабаси

Xiva xonligiga yurish. Fon Kaufman 1873 yil bahorida 12 mingdan ortiq zobit va
askar, 56 ta to’p-zambaraklar bilan Xiva xonligiga yurish boshladi. Ayni paytda Xivaga
qarshi Orenburg, Mang’ishloq, Krasnovodsk, shuningdek Kavkaz okrugi qo’shinlari ham
yurishga kirishgan edi. Umumiy qo’mondonlik Kaufman zimmasiga yuklatilgan edi.
Xiva xoni Muhammad Rahimxon bosqinchilarga qarshi o’z qo’shinlarining bir qismini
Muhammadmurod devonbegi boshchiligida Chorjo’y tomonga, yana bir qismini Eltuzar
inoq boshchiligida Qo’ng’irot tomonga, yana bir qismini amir To’ra boshchiligida
Xazaraspga, Inoqbek boshchiligidagi qismni Xo’jayliga safarbar etdi. Xon chor Rossiyasi
qo’shinlariga bas kelolmasligini anglab etgan edi. Amudaryo bo’ylarida qirg’inbarot
janglar bo’ldi. 1873 yil 18 may kuni Kaufman otryadlari Amudaryodan o’tib Xazaraspni
egalladi, Qo’ng’irot va Xo’jayli shaharlari, Mang’it qal’asi zabt etildi, talandi. Istilochi
qo’shinlar Xivaga yaqinlashib qolganda Muhammad Rahimxon poytaxtni tashlab chiqadi
va Izmiqsho’r tarafdagi turkman ovuliga yashirinadi. Xivalik Otajon to’ra Kaufman
huzuriga borib shaharni vayron etmaslikni so’raydi. Kaufman shaharni zabt etib, Otajon
to’raga xonni topishni buyuradi va xon xazinasini, moddiy-ma’naviy boyliklarni qo’lga
kiritadi.
1873 yil 12 avgustda Xivaga yaqin Gandimiyon qishlog’ida Kaufman bilan
Rahimxon uchrashuvi bo’ladi va tarixda Gandimiyon shartnomasi deb nom olgan
shartnoma imzolanadi. Shartnomaga muvofiq Xiva xonligi Rossiyaning vassaliga
aylantirildi. Amudaryo quyi oqimining o’ng tomonidagi erlar Rossiya imperiyasi
tarkibiga kiritildi, xonlikka oltin hisobida 2 million 200 ming so’m tovon to’lash
yuklatildi. Rossiya savdo-sanoatchilari Xiva xonligida bojsiz savdo qilish, xonlik
hududida er olish, sanoan korxonalari qurish xuquqini oldi. Xon o’zini Rossiya
podshohining itoatkor xizmatkori, deb tan olishga majbur bo’ldi.