Biznes va tadbirkorlik

Rasm 

Muzqay 

moq narxi 

Muzqay 

moq narxi 

Muzqay 

moq narxi 

Muzqaymoq miqdori 

Muzqaymoq miqdori 

Muzqaymoq miqdori 

 

 

Muzqaymoq 

narxi 

Katerina 

Nikolas 

Bozor 

Ketrinning talabi 

Nikolasning talabi 

Bozorning talabi 

Bozor talabi 

individual talablar 

yig’indisiga teng 

Bozorda  talabning  hajmi  har  bir  xaridorning  har  bir  narxdagi  talab 

hajmining  yig’indisini  tashkil  etadi.  Bozor  talabining  egri  chizig’i 

gorizontal joylashgan yakka  talabning yig’indisi deb olinadi. Agar narx 

2.00$  teng bo’lsa, Ketrinning talabi hajmi 2 ta muzqaymoq, Nikolasniki 

esa  –  3  tani  tashkil  etadi.  Bozorda  bu  narxda  talab  hajmi  7  ta 

muzqaymoqqa teng bo’ladi.

 

   

   

  

 

 

 

D

Ketrin 

D

Nikolas 

D

Bozor 

---

27 

 

Talab egri chizig’ini siljishi 

Talab  egri  chizig’i  boshqa  teng  sharoitlarda  haqqoniy  bo`lsa,  u  vaqt  o`tgan 

sari  turg’un  bo`lmaydi.  Agar  nimadir  talab  miqdorini  o`zgartirsa,  bu  holda  talab 

egri  chizig’ining  siljishi  kuzatiladi.  Masalan,  deylik,  Amerikalik  Tibbiyot 

assotsiatsiyasi  odamlar  ko`p  miqdorda  muzqaymoq  iste’mol  qilishsa,  ular  uzoq 

umr ko`rishini aniqlashdi. Bunday kashfiyot talab egri chizig’ini ko`taradi. Har bir 

paytdagi narxda xaridorlar ko`proq muzqaymoqni sotib olishni hohlaydilar, va shu 

yol bilan talabegri chiziqi siljiydi. 

3  rasmda  talab  egri  chizig’i  siljishi  aks  ettirilgan.  Har  bir  narxdagi  talabni 

ko`paytiradigan  har  qanaqa  o`zgarish,  masalan  Amerikalik  Tibbiyot 

assotsatsiyasining kashfiyoti, talab egri chizig’ini o`ng tomonga siljitadi va bunday 

siljish talabni ko`payishi deb nomlanadi. Har bir narxdagi talabni kamaytiradigan 

xar qanaqa o`zgarish talab egri chizig’ini chap tomonga siljitadi va bunday siljish 

talabni pasayishi deb nomlanadi.  

Talab  egri  chizig’iga  ko`plab  o`zgaruvchan  omillar  o`z  ta’sirini  ko`rsatadi. 

Ulardan eng muhimi shulardir. 

Daromad.

  Agar  siz  yozda  ishingizni  yo`qotsangiz,  sizning  muzqaymoqqa 

bo`lgan  talabingiz  qanday  o`zgaradi?  Umuman  olganda  u  tushadi.  Kam  foyda 

olganda sizning jami sarf-xarajatlaringiz kamayadi. Shu nuqtayi nazardan sizning 

yaxshi tovarlarga bo`lgan  xarajatingiz  ham  kamayadi. Agar daromad 

tushganda  biror  mahsulotga  bo`lgan  talab  tushsa  ushbu  tovar  odatiy  tovar 

deyiladi. 

 

Barcha  tovarlar  ham  odatiy  tovarlar  emas.  Agar  daromad  tushganda  biror 

tovarga bo`lgan talab oshsa, ushbu tovar past darajali tovar deyiladi. Past darajali 

tovarga  misol  qilib  avtobus  chiptasini  keltirishimiz  mumkin.  Daromadingiz 

tushganda mashina haydash yoki taksi minishdan ko`ra avtobusga chiqishni ma’qul 

ko`rasiz.