Бизнес вa тaдбиркорлик олий мaктaби

«
Об утверждении Стратегии „Цифровой Узбекистан – 2030“ 
и мерах по ее эффективной реализации
». 
В стратегию вошло свыше 220 приоритетных проектов, содержащих 
усовершенствование системы электронного правительства, развитие 
отечественного рынка программных продуктов также информационных 
технологий. 
Работа будет в двух направлениях: 
1.
Цифровая трансформация регионов; 
2.
Цифровая трансформация отраслей. 
Для нашего государства переход к цифровой экономике это большой шаг 
к улучшению экономического состояния. В настоящий момент некоторые 
элементы уже успешно функционируют в нашей стране, а также учитывая 
оцифровку документов и коммуникаций, разрешение электронной подписи, 
общение с государством также переходит на виртуальную платформу. 
Подводя итоги, можно сделать выводы, что цифровая экономика – это 
новейший вид экономических отношений абсолютно во всех отраслях 
мирового рынка, что в настоящее время развивается быстрыми темпами и уже 
в ближайшем будущем, с ростом высоких технологий, способен стать главным 
видом товарно-денежных обменов на глобальном мировом уровне. В 
Республике Узбекистан вопрос о цифровой экономике стоит очень остро, этим 
объясняется актуальность данной статьи. 
 
НОРАСМИЙ СЕКТОР-КАМБАҒАЛЛИКНИ ҚИСҚАРТИРИШ 
УСТУВОР ЙЎНАЛИШЛАРИДАН БИРИ СИФАТИДА 
 
Қорабоев Н.П. – ТДИУ ҳузуридаги
“Ўзбекистон иқтисодиётини ривожлантиришнинг
илмий асослари ва муаммолари”
илмий-тадқиқот маркази докторанти 
Мамлакатимиз иктисодиётида хозирги кунда ўта долзарб муаммолардан 
бири камбағалликни қисқартириш ва норасмий секторни қўламини 
камайтириш ҳамда ахолини муносиб мехнат билан таъминлашдир. 
Норасмий сектор ривожланаётган мамлакатларда иқтисодиёти ва меҳнат 
бозорининг муҳим қисмини акс эттиради ҳамда иш билан таъминлаш, ишлаб 
чиқариш ва даромадларни яратишда катта рол ўйнайди. Аҳолини норасмий 
секторда иш билан бандлиги асосан камбағал аҳолини иш билан бандлигидир. 
Халқаро меҳнат ташкилотининг (ХМТ) мингйиллик ривожланиш мақсадлари 
дастурининг мақсади норасмий секторни кўламини камайтиришга қаратилган 

---

384 
яъни “камбағалликни қисқартиришга қаратилган ривожланиш сиёсатини” 
ишлаб чиқишдир.
Ўзбекистон Республикаси Призидентининг 2020 йил 30-октабрьдаги ПФ-
6098-сонли “Яширин иқтисодиётни қисқартириш ва солиқ органлари 
фаолияти самарадорлигини ошириш бўйича ташкилий чора-тадбирлар 
тўғрисидаги” фармонида Иқтисодий тараққиёт ва камбағалликни 
қисқартириш вазирлиги таркибида – Яширин иқтисодиётни таҳлил қилиш 
бошқармаси ташкил этилиши, таҳлиллар ўтказиш ва яширин фаолият 
даражаси юқори бўлган иқтисодиёт соҳаларини аниқлаш унинг асосий 
вазифалари этиб белгиланиши устувор вазифалардан биридир
1
. 
Миллий иқтисодиётимизга Covid-19 пандемиясиниг кириб келиши 
ижтимоиқ-иқтисодий зарар етказди ва ривожланаётган мамлакатларниг 
иқтисодиётига таъсири асосан норасмий сектордаги аҳолини камбағаллика 
олиб келди чунки, давлат буджетига даромад солиғи ва меҳнат иш ҳақидан 
даромад солиғи тўламасдан фаолият олиб бориши ҳамда ҳукумат рўйхатидан 
ўтмаганлиги сабабли давлатнинг ижтимоий-иқтисодий имтиёзларидан 
шунингдек, халқоро маблағлардан фойдаланиш ва қўллаб қувватлаш 
дастурларидан фойдаланиш имконяти фойдалана олмайдилар.
Норасмий сектор иштирокчилари–асосан норасмий иш билан бандлар ва 
кичик корхоналардир. Норасмий сектордаги иш билан бандларнинг 
ҳусусиятлари кам малакали ва кам маошли бўлиб, расмий сектор ҳодимларига 
қараганда молия ва ижтимоий хавфсизлик тармоқларига кириш имконяти кам, 
барча фаолиятини асосан нақд пулда амалга оширади. Норасмий фирма ва 
кичик корхоналарнинг хусусиятлари кўпроқ меҳнат талаб қиладиган асосан 
қурулиш, савдо ва хизмат кўрсатиш соҳасида кўпроқ тарқалган бўлиб 
давлатнинг 
ижтимоий-иқтисодий 
ва 
ташкилий 
томонидан 
фойдаланолмайдилар ҳамда расмий фирма ва корхоналарниг ривожланишига 
тўсқинлик қилади чунки норасмий сектордаги тадбиркорлар солиқ 
тўловларидан қочиши рақобат муҳитини шаффовлигини таъминламайди. 
Норасмий сектор иштирокчилари ривожланаётган ва қашшоқ мамлакатларда 
ҳаётни сақлаб қолиш учун зарур стратегия ҳисобланади.
Мамлакатимизда 2020 йил 1-январ ҳолатига кўра иқтисодиётда фаол 
аҳоли 14 876,4 ташкил қилиб, шундан иқтисодиётнинг норасмий секторда 
7 814,759 бандлар ҳисобланади
2
. Ўзбекистон аҳолиси ўсиб бораётган 
мамлакатлардан 
биридир. 
Илмий-тадқиқот 
натижаларига 
кўра 
мамлакатимизда 2050 йилга келиб аҳоли юқори кўрсаткич 46.8 миллионни, 
ўртача 44.8 миллионни ва паст кўрсаткич 43 миллион аҳоли бўлиши башорат 
қилинган
3
. 2050 йилга келиб 6 миллионга яқин пенция нафақасини олувчилар 
прогноз қилинган. Норасмий секторда ва камбағалланнинг кўламини 
кенгайиши бюджет тақчиллиги, пенция ҳамда ижтимоий-иқтисодий ва сиёсий 
муаммоларни ҳам келтириб чиқаради.
1
Ўзбекистон Республикаси Призидентининг 2020 йил 30-октабрьдаги ПФ-6098-сонли фармони. 
2
Банлик ва меҳнат меносабатлари ҳамда Статистика қўмитаси маълумотлари асосида берилган. 
3
ПЕРСПЕКТИВЫ ДЕМОГРАФИЧЕСКОГО РАЗВИТИЯ РЕСПУБЛИКИ УЗБЕКИСТАН НА ПЕРИОД 2018-
2050 ГГ.Основные принципы, предпосылки и результаты прогноза Прага и Ташкент, апрель 2019. 40 стр. 

---

385 
Ишга жойлашиш 
легитимлиги 
бўйича
Иқтисодиётнинг махфий секторида 
иш билан бандлик
Томорқа хўжалигида иш 
билан бандлик
Коммунал ишлаб чиқаришда иш 
билан бандлик
Уйдаги ишлаб чиқариш тизими
Эълонлар бўйича иш билан 
бандлик
Кўчаларда, буюм бозорида савдо 
билан шуғулланиш
Норасмий (расмий 
иқтисодиётда рўйхатга 
олинмаган)
Норасмий секторда камбағаллик ҳаммаси ҳам фаолият юритмайди ва иш 
фаолиятидаги камбағалларнинг ҳаммаси ҳам норасмий секторда фаолият олиб 
бормайди аммо, норасмий сектор ва камбағаллик ўртасида жуда катта 
тўқнашув мавжуд. Норасмий сектор ва камбағаллик ўртасидага боғлиқликни 
индивидуал даражада таҳлил қилиш мумкин. Норасмий секторнинг миллий 
даромадга қўшган ҳиссаси ўлчашда ва статистик маълумотларнинг йўқлиги, 
мамлакатимизда норасмий сектор ва камбағалларнинг даромадлари аниқ 
ҳажми тўғрисида маълумотлар камлигидан далолат беради.
Аҳолининг ишга жойлашишнинг легитимлиги бўйича иш билан бандлик 
расмий ва норасмий бандликка бўлиши мумкин. Расмий иш билан бандлик - 
расмий иқтисодиётда рўйхатга олинган иш билан бандликдир. Норасмий иш 
билан бандлик - расмий иқтисодиётда рўйхатга олинмаган иш билан 
бандликдир. Иш билан бандлик соҳасида иқтисодиётнинг норасмий сектори 
ва унинг айрим турларини иш ўринларининг муҳим манбаи сифатида тан 
олиш лозим. Халқаро Меҳнат Ташкилотининг 169-махсус конвенция қабул 
қилинган бўлиб, унда расмий ва норасмий секторлар ўртасида қўшимча 
алоқалар ўрнатишга кўмаклашиш ва норасмий секторни миллий иқтисодиётга 
доимий равишда киритиш учун шарт-шароитлар яратиш зарурлиги 
кўрсатилган
1
.
Ишга жойлашишнинг легитимлигидаги кам таъминлаганларнинг асосий 
қисми таморқа ҳўжалигида ва кўчаларда иш билан банд бўлиб камбағаллик 
даражасини асосий кўрсаткичларидан биридир.