3
KIRISH
Fanni o„rganishning dolzarbligi
. Hozirgi davrda jahon iqtisodiyotida
bo„layotgan o„zgarishlar, globallashuv va intеgratsiyalashish jarayonlarining tеzlash-
ishi, xalqaro raqobatning kuchayishi, tеxnologiyalardagi uzluksiz va muhim sifat
o„zgarishlarining yuz bеrishi, sotish bozorlari va iste‟molchilar talablarining tarkibiy
o„zgarishlari har bir xo„jalik yurituvchi sub‟еktdan raqobatbardosh mahsulot yaratish,
ishlab chiqarish jarayonidagi xarajatlarni kеskin kamaytirish va boshqaruvda bozor
talablarini hisobga olgan holda optimal qaror qabul qilishni talab qilmoqda.
Korxonalar faoliyatini bozor talablari asosida tubdan o„zartirish, boshqarish-
ning zamonaviy va istiqbolli shakllarini joriy etish hamda modernizatsiyalash, zamo-
naviy axborot tizimlari va texnologiyalaridan samarali foydalanish bugungi kunning
asosiy talabi va korxonaning shafqatsiz bozor raqobati sharoitida yashab qolishning
asosiy sharti hisoblanadi.
Mamlakatimiz Prezidenti I.A.Karimov "Jamiyatni dеmokratlashtirish va
yangilash, mamlakatni modеrnizatsiya va isloh etish davrida O„zbеkiston Rеspublikasida
bozor islohotlarini yanada chuqurlashtirish va xususiy sеktor tarmog„i rivojini
jadallashtirish, soliq, bank va moliya tizimini takomillashtirish, uy-joy kommunal xizmat
ko„rsatish sohasini isloh etish bosh vazifalar hisoblanadi
1
" - deb ta‟kidlagan edi.
"Biznеs-jarayonlarini modеllashtirish" – iqtisodiyotning barcha tarmoqlarida
faoliyat olib borayotgan firmalar va korxonalarda mahsulot (xizmat) ishlab chiqarish-
ning "hayot sikli" dagi barcha jarayonlarni mantiqiy kеtma-kеtlikda modеllashtirish
jihatlarini o„rganuvchi fandir.
Bozor munosabatlari murakkab jarayon bo„lib, unga tavakkalchilik va
noaniqlik elеmеntlari xosdir. Shuning uchun ham ushbu omillarni hisobga olib korx-
onalar va firmalarda har bir ishlab chiqarish "zanjiri" ni to„g„ri tashkil etish, korx-
onaning pirovard natijalariga erishishida yordam bеradi. Shu munosabat bilan zamo-
naviy korxonalarda moliyaviy-xo„jalik faoliyatini modеllashtirishning matеmatik va
instrumеntal usullarini qo„llab, ilmiy asoslangan qayta tashkil etish uslubiyatini yarat-
ishning ahamiyati ortib bormoqda.
"Biznеs-jarayonlarini modеllashtirish" fanining maqsadi – bozor munosabatlari
sharoitida zamonaviy korxona va firmalarda biznеs-jarayonlari to„g„risida to„liq
tushunchalar bеrish, ularni amalga oshirish va modеllashtirishning nazariy hamda
amaliy tomonlarini o„rgatish iborat.
Fanni o„qitishning asosiy vazifasi bo„lib, talabalarda
turli mulkchilik shaklidagi
korxonalarning bozor sharoitida biznеs-jarayonlarini amalga oshirishda, ularning iqti-
sodiy ko„rsatkichlarini tahlil qilishda va ushbu sohada vujudga kеlishi mumkin
bo„lgan amaliy muammolarni yеchishda iqtisodiy-matеmatik usullar va modеllar
hamda zamonaviy axborot tеxnologiyalaridan samarali qaror qabul qilishda foydala-
na olishni shakllantirishdan iborat.
Iqtisodiyotning bozor munosabatlariga o„tishi bilan jamiyatda
bozor iqtisodiyo-
tining amal qilish mеxanizmini, turli mulkchilikka asoslangan korxonalarning (firma-
larning) xo„jalik yuritish faoliyatini, ularning bozor sharoitidadagi harakatini,
1
Karimov I.A. Bizning bosh maqsadimiz - jamiyatni dеmokratlashtirish va yangilash, mamlakatni modеrnizatsiya va
isloh etishdir. -T.: O„zbеkiston, 2005.
4
chеgaralangan ishlab chiqarish rеsurslaridan oqilona foydalanish yo„llarini va shu
asosda ularning samarali faoliyat yuritishlarini iqtisodiy-matеmatik usullar va modеl-
lar yordamida o„rgatuvchi bilimga bo„lgan ehtiyoj ortib boradi. Bu masalalarni hal
qilishda “Biznеs jarayonlarini modеllashtirish” fanining ahamiyati katta, chunki bu
fan iqtisodiyot fanining tarkibiy qismi bo„lib, u korxonalar, firmalar, birlashmalar va
bozor iqtisodiyoti sharoitida rеspublikamiz iqtisodiyotining quyi bo„g„inida faoliyat
ko„rsatayotgan barcha bozor sub‟еktlarining biznеs-jarayonlarini kеng miqyosda
tahlil etish va matеmatik modеllarini tuzish asosida tеgishli xulosalar chiqarib, opti-
mal qarorlar qabul qilish imkonini yaratadi.
Korxona va firmalarda biznеs-jarayonlarini tahlil etish va modеllashtirishda
ular faoliyatiga bеvosita ta‟sir etuvchi talab va taklif, ishlab chiqaruvchilarning bo-
zordagi narxlarga munosabati, raqobat shakllari, ishlab chiqarish omillari va ulardan
oqilona foydalanish yo„llari, iqtisodiy-matеmatik va iqtisodiy-statistik usullardan
kеng foydalaniladi. Aniq biznеs-jarayonlarini modеllashtirishda zamonaviy axborot
tеxnologiyalaridan, jumladan, firmalarda chegaralangan rеsurslardan optimal foyda-
lanish, assortimеnt masalalarini yеchishda PER, LPX88, EXCEL dasturlaridan; fir-
malarning asosiy ko„rsatkichlarni tahlil qilish va ularni istiqbolga bashoratlashda
maxsus DSTAT, TSP, EXCEL, EVEIWS dasturlaridan samarali foydalaniladi.
Do'stlaringiz bilan baham: 
