Biznes faollikni davlat tomonidan tartibga solinishi

biznes faollikni davlat tomonidan tartibga solinishi
Biznes jarayonlarini boshqarish fanidan mustaqil ish


Bajardi: SAX 011-18 Roziqov A.Q.
Tekshirdi:Parpiyeva M.
Toshkent 2022


REJA:

1. 
   TADBIRKORLIK VA BIZNES NIMA?
   
2. 
   BIZNESNING ASOSLARI VA TURLARI.
   
3. 
   BIZNES FAOLIYATINING DAVLAT TOMONIDAN TARTIBGA SOLINISHI.
   

Tadbirkorlik yoki biznes (inglizcha: business — "bandlik"), deb har qanday qonuniy tijorat faoliyatiga aytiladi. Tadbirkorlik bilan shugʻullanuvchi shaxs tadbirkor, deyiladi. Xususiy tadbirkorlik kapitalistik iqtisodiyot negizidir. Sotsialistik iqtisodiyotlarda tadbirkorlik bilan hukumat, jamiyat yoki ishchilar kasaba uyushmalari shugʻullanadi.
Tadbirkorlik xoʻjalik yuritish koʻlamiga qarab, yirik, oʻrta va kichik turlarga boʻlinadi. Yirik tadbirkorlik ishlab chiqarishda 500 dan ortiq kishi band boʻlgan, oʻrta tadbirkorlik esa 20 — 500 kishi band boʻlgan korxona firmalar, kichik tadbirkorlik 10 — 20 va undan kam kishi ishlaydigan korxonalarni qamraydi. Yirik va oʻrta tadbirkorlikka, asosan, yirik ishlab-chiqarish, koʻp sonli tovarlar chiqaradigan, mexanizatsiyalashgan hamda avtomatlashgan sohalar kiradi. Kichik tadbirkorlik qishloq xoʻjaligi, aholiga xizmat koʻrsatish sohalarida keng tarqalgan. Kichik tadbirkorlik sharoitga tez moslasha olishi bilan boshqalaridan farqlanadi va shu bois u keng tarqalgan. Tadbirkorlik faoliyati (tadbirkorlik) — tadbirkorlik faoliyati subyektlari tomonidan qonun hujjatlariga muvofiq amalga oshiriladigan, tavakkal qilib va o‘z mulkiy javobgarligi ostida daromad (foyda) olishga qaratilgan tashabbuskor faoliyat. Tadbirkorlik faoliyati subyektlari (tadbirkorlik subyektlari) belgilangan tartibda ro‘yxatdan o‘tgan hamda tadbirkorlik faoliyatini amalga oshirayotgan yuridik va jismoniy shaxslardir. Davlat hokimiyati va boshqaruv organlari (qonun hujjatlarida nazarda tutilgan hollar bundan mustasno), ularning mansabdor shaxslari, shuningdek tadbirkorlik faoliyati bilan shug‘ullanishi qonun hujjatlarida man etilgan boshqa shaxslar tadbirkorlik faoliyatining subyektlari bo‘lishi mumkin emas. Va shu bikan bir qatorda biznes va tadbirkorlik haqida gap ketganda ko’pchilik ular orasidagi farqni uncha kata emas deb hisoblashadi. Tadbirkorlik oddiy qilib aytganda mahalliy ishlab chiqarishga tayangan holda, ishlab chiqaladigan mahsulotlari asosan ichki bozor uchun mo’ljallangan bo’ladi. Biznes esa mahsulotlar asosan tashqi bozor uchun mo’ljallab mahsulotlarini chiqadi. Biroq, bunda biznes sohasi faqat eksport uchun mahsulot chiqaradi deyish xato bo’ladi. Biznes - jamiyatdagi muommolarni hal qilish orqali foyda topish imkoniyati. Muommo bor - ushbu muommoni qandaydir foyda evaziga(albatta qonun doirasida) hal qila oladigan tadbirkor bor.
Biznes - bu doimiy ravishda o'z ustida ishlash, rivojlanish.
Biznes - bu o'ylash, tafakkur qilish. Shu orqali yon-atrofdagi imkoniyatlarni ko'ra olish.
Biznes - bu doimiy harakat, oldinga yurish.
Biznes - jamiyat, davlat so'roviga javob berish. Muommo bor - uni hal qilish kerak. Talab bor - uni qondirish kerak.
Biznes - bu doimiy ravishda tajribalar qilish, uni natijasi foyda bo'lishi mumkin, uni natijasi ziyon bo'lishi mumkin.
Biznes - bu biron bir yangilik qilish jarayoniga o'zini baxshiyda qilish.
Biznes - imkoniyatlardan foylanishdan qo'rqmaslik va buni evaziga mukofot olish.
Biznes - bu insonning yashash tarzi.
Biznes - bu insondagi ba'zi sifatlar to'plami: aql, kreativlik, maqsadga intiluvchanlik.
Biznes - bu FOYDA = DAROMADLAR - XARAJATLAR. Shu birgina formula orqali biznes va biznes yuritishni tushuntirish mumkin. Qolganlari esa, ikkinchi darajalati narsalar yoki biznesning detallaridir.
Biznesni muvaffaqiyatli bo'lishi uchun ichki va tashqi omillar muhim ro'l o'ynaydi.
Resurslar.
Resurslar - biznesni yuritish uchun kerak bo'ladigan asosiy element. Biznes uchun u ko'proq xarajatlar ichida bo'ladi. Resurslarga quyidagilar kiradi:

• 
  Yer - bu tabbiy resurslar, yer usti, yer osti boyliklar;
  
• 
  Ishchi kuchi - bu odamlar, ular ma'lum bir maosh evaziga biznesdagi masalalarni yechishga tayyor shaxslar.;
  
• 
  Kapital - umumiy qilib aytganda - pul mablag'lari;
  
• 
  Tadbirkorlik - yoki ishlab chiqarish bilan shug'ullanish. Xattoki pul mablag'i, va zaruriy resurslarga(bino, uskunalar, hom-ashyo) ega bo'lgan holda ham mahsulot ishlab chiqarish yoki xizmat ko'rsatishni yo'lga qo'yish oson emas;
  

Tashkiliy tuzilma.
Tashkiliy tuzilma - kerakli, biron bir ish qila oldigan insonlarni ularni imkoniyatlaridan kelib chiqib, kerakli joylashlar joylashtirish yoki ishchi kuchdan to'g'ri, oqilona foydalanish.
Ularni quyidagi turlarga bo'lish mumkin:

• 
  Biznes jarayonlar bo'yicha;
  
• 
  Funksional;
  
• 
  Regional;
  
• 
  Biznez jarayonlar.
  

Katta korxonalarda har xil mutaxassislar va menejerlar bo'limlarda, yo'nalishlarda faoliyat olib borishadi. Ularning har biri ma'lum bir masalani yechishadi yoki o'zlarini funksional yo'nalishlari bo'yicha biron bir ishni bajarishadi. Korxonadagi shu bo'limlar va shaxslar bir-biri bilan hamfikrlikda, ma'lum bir tizim yordamida birgalik faoliyat olib borishlari biznes jarayondir.
Mahsulotlar turlari.
Mahsulot turlarini asosan ikki yirik turga bo'lishadi:

• 
  biznes uchun ishlab chiqariluvchi mahsulotlar yoki xizmatlar;
  
• 
  oddiy iste'molchi uchun ishlab chiqariluvchi mahsulotlar yoki xizmatlar.
  

Tashqi omillar.
Tashqi omillar - bu korxona tashqarisidagi muhit. Odatda korxonalar tashqi atrof-muhit bilan yaqin hamkorlikda rivojlanadi. Aynan shu tashqi omillar korxona qanday mahsulot ishlab chiqarishi yoki qanday turdagi xizmatlar ko'rsatishi kerakligini aniqlaydi. Quyida asosiy tashqi omillar keltirilgan:

1. 
   Hukumatning istisodiy yo'nalishi;
   
2. 
   Mamlakatdagi ayni davrdagi itisodiy holat;
   
3. 
   Dunyodagi inqirozli holatlar.
   

Foyda olish modellari.
Biznes pulsiz juda yomon ishlaydi. Bekorga pul - iqtisodiyotning qoni deb aytishmagan. Biznesdan foyda olish modellarini tushunish uchun ularni bir nechtasini o'rganish kerak bo'ladi.