Biznes boshqaruv asoslari

Mexnatning iqtisodiy o`lchov-birliklarini aniqlash 
Mexnat  faoliyatli
- 
Ishchilar  mamlakat  iqtisodiyotiga  turli  ko`rinishlarda  o`z  hissalarini  qo`shadilar. 
Birinchidan ularning mexnat faoliyati kerakli maxsulot va xizmat turlarini yaratadi.Bundan tashqari, 
ularning ish haqlari turli xil narsalardan qoniqishni qoldirish uchun sarflanadi. 
Bandlik
- 
Bu Ishchi kuchining
 
a’zolari mingdan ortiq kasblarda faoliyat yuritishini anglatuvchi. Ular 
minglab maxsulotlar va xizmatlar ishlab chiqarishadi. Ishchi kuchi 16 yoshdan katta bo`lgan mexnat 
qilayotgan  va  ish  izlayotganlardan  tahkil  topgan.Talabalar,  nafaqaxo`rlar  va  boshqa  mexnat  qila 
olmaydigan yoki mexnat qilishni hohlamaydiganlar Ishchi kuchi sifatida qaralmaydi. 
 
Iqtisodiy  statistic  muammolardan  biri  bu  Ishsizlik  ko`rsatkichi
.
  Ishsizlik  ko`rsatkichi  bu  Ishchi 
kuchidagi ishlamaydigan odamlar qismi. Agar insonlar ishlashni xoxlab va ish izlab ammo ish topa 
olishmasa ularni “ishsizlar” deb hisoblashadi. 
 
Ishsizlik ko`rsatkichi yildan yilga mamlakatning turli xil sohalarda o`lchanadi. Ishsizlikning asosiy 
sababi  turli  xil  ishchilar  tomonidan  maxsulot  va  xizmat  turiga  bo`lgan  extiyoj  kamyashinig 
kengayishdir. Misol uchun, Qanchalik kam inson avtobus orqali harakatlansa, avtobus kompaniyalari 
shunchalik kam avtobus ishchilariga muxtoj bo`lishadi. 
Samaradorlik-  Iqtisodiy  o`sishning  asosiy  manbalaridan  biri  bu  har  bir  ishchining  ishlab  chiqarish 
qobiliyati  (samaradorlik)ni  rivojlantirishdir.  Samaradorlik  bu  sarflangan  xarajatga  (ishchilarga 
o`xshab)  bog`liq  holda,  ishlab  chiqarilgan  maxsulot  miqdori.  Kompaniyaning  kapitali  (texnika  va 
texnologiya)ning rivojlanishida, har bir ishchining malakasini oshirish va boshqaruv qobiliyatlarining 
mavjudligi ishlab chiqarishda ko`proq natija erishishga olib keladi. 
 
Vaqt  o`tishi  bilan,  mexnat  samaradorligining  ko`rsatkichi  ko`tarilishi  yoki  pasayishi  mumkin. 
Samaradorlikning  oshishi  o`z  ichida  yillarni  tashkil  etishi  mumkin,  rivojlanishning  miqdori  odatda 
kichikroq bo`ladi. Ba’zi vaqtlari samaradorlik pasayishi mumkin. Agar ish haqqining miqdori ishlab 
chiqarishning o`sish miqdoridan tezroq oshsa, maxsulotni ishlab chiqarish narxi va tan narxi oshadi. 
Ishchilarning ko`proq pul topishiga qaramasdan, narxlarning o`sishi sababli o`zlarining turmush tarzini 
yaxshilay olishmaydi. Shu sababli ishchilarning samaradorligini oshirish uchun ularni ruhlantirishga 
qaratilgan  e’tibor  juda  kattadir.  Shu  yo`l  orqali,  ishchilar  millatning  yashash  tarzini  yaxshilash  va 
o`zlarining shaxsiy hayotini rivojlantirishga hissa qo`shishadi. 
 
Ko`proq  xizmat  turlari  va  maxsulot  ishlab  chiqarish  qobiliyati  ish  kunlaridagi  ish  soatlarining 
qisqarishiga  imkon  beradi.  1890-yillarda  ishchining  o`rtacha  ish  soati  haftasiga  60  soat  bo`lgan. 
Hozirda  ko`pchilik  zavod  va  shartnoma  asosidagi  ishlardagi  ish  soatlari  40  soatdan  ham  kamga 
qisqartirilgan. Shu bilan birga ba’zi odamlar haftasiga 40 soatdan ko`p ishlash jarayonida qolishni qaror 
qilishgan.  Boshqa  mamlakatlar  sanoatida  ham  ishchilarning  ish  vaqti  kamayib,  ishlab  chiqarish 
samarodorligi va ish haqqi boshqa vaqtdagiga nisbatan oshgan.Texnologiya va samarali ishlash usullari 
sababli vaqtning kamayishiga qaramasdan ishlab chiqarish salohiyati oshgan.