Biznes boshqaruv asoslari

Yetuk menejer xususiyatlari 
Rahbar  bir  qator  talablarga  javob  berishi  kerak.  “Rahbarlik  qilish”  degan  soʻzga  izohli 
lugʻatlarda 
boshqarish,  maslahat  berish,  kuzatish,  yoʻnaltirish,  koʻrsatma  berish 
degan  turli 
maʻlumotlar berilgan. Bundan koʻrinib turibdiki, hozirgi davrda menejer (rahbar)lar qondirishi 
zarur boʻlgan talablar juda  koʻpdir. Ularni quyidagi beshta yirik guruhga boʻlish mumkin  (3-
jadval). 
3-jadval
 
Rahbarga qoʻyiladigan talablar 
№ 
Talablar 
Izoh 

---

1.  Maʻnaviy yetuklik 

 
siyosiy yetuklik 

 
huquqiy yetuklik 

 
axlohiy yetuklik 

 
yuqori saviya va ong 

 
maʻrifatchilik 

 
madaniyatlilik 

 
xodimlarni vatanparvarlik ruhida tarbiyalashga qodirlik 

 
topshirilgan ish uchun shaxsiy javobgarlikni his qilish, halollik, vijdonlilik 

 
boʻysundirishga qodirlik, kishilarga nisbatan mehribon va eʻtiborli boʻlish 

 
tashabbus va ilgʻorlikni qoʻllab-quvvatlash qobiliyati 

 
printsipiallik 

 
tanqidga chidamli boʻlish, oʻz-oʻzini tanqid qila bilish. 
2. 
Intizom va 
mehnatga boʻlgan 
munosabat 

 
mehnatsevarlik 

 
jamoa oʻrtasida intizomni yoʻlga qoʻya bilish 

 
atrofdagilarda mehnatsevarlikni tarbiyalay bilish. 
Bir  noshud  rahbarning  begʻamligi  yuzlab,  minglab  kishilar  taqdirining  bedaxl 
qirralariga taʻsir etishi mumkin. Boqibegʻam bu toifa rahbarlarning ish uslubi bilan 
murosa qilib boʻlmaydi. 
3. 
Bilim darajasi 

 
iqtisodiyotni bilish 

 
texnika va texnologiyani bilish 

 
boshqarish ilmini, funktsiyalari va strukturasini bilish 

 
istiqbolni bilishga qodirligi va h.k. 
Rahbar aniq, chuqur va keng bilimga ega boʻlishi, uni doimo toʻldirib va yangilab 
borishi  kerak.  Aks  holda  u  obroʻ  qozona  olmaydi,  xodimlarning  ishonchiga 
sazovor boʻla olmaydi 
4. 
Tashkilotchilik 
qobiliyati 

 
xodimlarni tanlay bilish va ulardan samarali foydalanishni taʻminlay olish 

 
qoʻl ostidagilarni mehnatga oʻrgatish va tarbiyalashni bilish 

 
jipslashgan jamoani vujudga keltira olish 

 
maqsad sari intiluvchanlik 

 
kutilmagan vaziyatlarda boshqarish qobiliyatini yoʻqotmaslik 
 
 
“Yomon korxona yoki tashkilot yoʻq, lekin yomon rahbarlar bor”. Bu ibora shuni 
bildiradiki,  yomon  ishlab  turgan  korxonaga  jamoani  yaxshi  boshqaradigan, 
tashkilotchilik  qobiliyati  yuqori,  mehnatsevar,  talabchan,  bilimdon  rahbar 
qoʻyilsa, u korxonani tezda yaxshi korxona safiga qoʻshadi. 
Agar  yaxshi  ishlab  turgan  korxonaga  tasodifan  tashkilotchilik  qobiliyati  past 
rahbar kelib qolsa, aksincha, u korxona asta-sekin tanazzulga yuz tutadi. 

---

5. 
Boshqarish 
samaradorligini 
taʻminlay olish 

 
boshqarishni kollegial tarzda tashkil qila olish qobiliyati 

 
ish haqida qisqa va aniq gapirish qobiliyati 

 
ishga oid xat, buyruq, farmoyishlar yoza bilish 

 
turli manbalardan ish uchun zarur axborotlarni olish qobiliyati rahbarlarni va 
qoʻl ostidagilarni tinglay bilish 

 
qobiliyati asoslangan qarorlarni mustaqil va tez qabul qila bilish 

 
qobiliyati  rejalarni  bajarishdan  xodimlarning  moddiy  va  maʻnaviy 
manfaatdorligini taʻminlash 

 
qobiliyati  boshqaruv  organi  qarorlarini  bajarish  ustidan  nazoratni  taʻminlay 
bilish 

 
boshqarish strukturasini takomillashtirib borish qobiliyati va h.k. 
Rahbarning sifat hislatlarini belgilovchi mezonlar koʻp. Biroq quyidagi ijobiy hislatlar ular 
orasida alohida mavqega ega: 
Dovyuraklik
  -  bunday  rahbarda  mardonavorlik,  botirlik,  dadillik  mavjud  boʻladi.  Ular 
omadsizlikdan qoʻrqmaydi. Qurquv ularni jasoratga chorlaydi va zafarlarga olib keladi. Har bir 
yangi harakatni taraqqiyotga va hayotiy tajribalarga erishtiradi. 
Sabrlilik
  -  bunday  rahbar  muvafaqiyatga  birdaniga  erishish  mumkin  emasligini  yaxshi 
tushunadi.  Unga  faqat  bardosh  va  sabr-toqatli  boʻlib,  sabot-matonat  bilan  qiyinchiliklarni 
yengish  orqali  erishish  mumkinligini  biladi.  Chidam,  sabr  toʻgʻrisida  Abdullo  Avloniy 
shunday degan edi: