Bitiruv malakaviy ishi kafedradan dastlabki himoyadan o‘tdi

Cu(NO₃)_{2  }
qatorida ularning individual dialkilditiofosfat kislotada ekstraksiyalanish qatoriga mos holda kamayib boradi.
Boshqa tomondan tegishli metallning turli anionlar bilan hosil qilgan tuzlari ekstraksiyasida ekstraksiyalanish K_V-ON konstanta qiymatidan aniqlanadi. Buni tajriba natijalari ham isbotlaydi. Bunda misning
CuJ₂> Cu(NO₃)₂>CuCl₂>CuSO₄
qatorida taqsimlanish koeffitsientining kmayishi TAA tuzlarining ekstraksion qatoriga mos keladi.
Shunday qilib, ionlarning taqsimlanish koeffitsientlari binar ekstragentlar sistemasida suvli fazadagi qarshi ionlar konsentratsiyasi va ularning tabiatiga qarab o‘zgaradi. Suvli eritmada turli metallar kationlari va mineral kislotalar anionlari bir vaqtda mavjud bo‘lganda, tuzlar ekstraksiyasi (8)-tenglamadagi K ^m_m-n Kⁿ_B-OH qiymatlariga muvofiq bo‘lishi mumkin.

2-rasm. Cu(1), Zn(2), Ni(3), Co(4), va Ca(5) nitratlarining tetraetilammoniy diizobutilditiofosfatning toluoldagi 2,2 M eritmasida ekstraksiyasi. Metallar konsentratsiyalari. M: 0.05 (Cu²⁺, Ca²⁺); 0.03 (Zn²⁺); 0.02 (Ni²⁺, Co²⁺).


Bundan kelib chiqadiki, suvli eritmada ko‘pchilik metallar kationlari va mineral kislotalar anionlari ishtirok etsa, tuzlari K ^m_m-n Kⁿ_B-OH konstantalari qiymatiga mos holda birin-ketin ajratib olish imkoniga ega bo‘lamiz. Keltirilgan ma’lumotlar asosida (2, 3-rasm) aytish mumkinki, Cu va Co ning xloridli va sulfatli aralashmalardan ko‘p bosqichli binar ekstraksiyada taqsimlanish samaradorligi dastlabki anion va kation almashinuvchi ekstraksion sistemalardagiga qaraganda yuqori.
Ba’zi hollarda moddalarni konsentrlash va ajratishning amaliy vazifalarini xal etish uchun binar ekstragent tanlashda kation va anion almashinish ekstraksiyasida ma’lum bo‘lgan ma’lumotlardan foydalanish mumkin. Masalan, fazoviy noqulay bo‘lgan anionlari bo‘lgan (0-almashingan alkil fenolyat, α-tarmoqlangan karboksilat) binar ekstragentlarda tuzlarni ajratish uchun yaqin xossali kationlardan foydalanish mumkin. Yumshoq kationlarning tuzlarini samarali ajratib olish uchun Pirsonning yumshoq va qattiq kislota va asoslar nazariyasiga ko‘ra taskibida S va N bo‘lgan organik anionlardan hosil bo‘lgan binar ekstragentlardan foydalanish zarur. Bir zaryadli sodda anionlarni ajratishda TAA asosidagi binar ekstragentlardan foydalanish ko‘proq samarali hisoblanadi.

3-rasm. CuJ₂ (1), Cu(NO₃)₂, CuCl₂ (3), CuSO₄ (4) larning tetraetilammoniy diizobutilditiofosfatning toluoldagi 0,25 M eritmasida ekstraksiya izotermasi.
Xulosa qilib aytish mumkinki, metallar tuzlarining binar ekstragentlarda ekstraksiyalanuvchi metallarning individual organik kislotalar bilan ekstraksiyalanish qatoriga (metallar tuzlari turli kation va bir xil aniondan iborat bo‘lganda) mos keladi. O‘z navbatida TAA tuzlarining mineral anionlar uchun ekstraksion qatoriga (bir xil metall tuzida turli anionlar bo‘lganda) mos keladi.

III.2. Mis (II) binar ekstraksiyasining miqdoriy tavsifi

Tuzlarning binar ekstraksiyasini quyidagi ko‘rinishda yozish mumkin:
(1)
1-tenglamaga muvofiq, tuzlar binar ekstraksiyasining konstantasi quyidagicha ifodalanadi:
(2)
Suvli (ishqor ishtirokisiz) va organik fazadagi _{ } kation hamda anionlar stexiometrik nisbatda bo‘lganda, (2)-tenglamadan ekstraksiya izotermasini hosil qilamiz:
(3)
Neytral ekstragentlarda tuzlar ekstraksiyasi va koordinatsion ekstraksiya uchun izoterma tenglamasi quyidagicha yoziladi:
(4)
(5)
(3) tenglamadan shu narsa kelib chiqadiki, tuzlarning binar ekstraksiyasi chiziqli hususiyatga ega bo‘lib, kation va anion zaryadiga bog‘liq emas. Bu dalil juda kam konsentratsiya sohasida ham tuzlarning binar ekstraksiyasi katta samara berishini ko‘rsatadi. Bu sharoitda neytral ekstragentning taqsimlanish koeffitsienti kichik bo‘ladi.
Tuzlarning binar ekstraksiyasida ishqor ishtirok etsa, kation va anionlarning taqsimlanish koeffitsienti bir-biridan farq qilib, quyidagi tenglama bilan yoziladi:
(6)
(7)
(6)-tenglamadan ko‘rinib turibdiki, binar ekstraksiya organik kislotalarning kation almashinish ekstraksiyasidan farq qilib, metallarning taqsimlanish koeffitsienti muhit pH-iga bog‘liq emas.
(6) va (7)-tenglamalarga muvofiq, kation va anionlarning taqsimlanish koeffitsientlari o‘zaro bog‘liq, ya’ni binar ekstraksiyaning ion almashinish jarayonlaridan yana bir farqi lgD_Mning lgD_Bga bog‘liqlik og‘ish burchagi kation va anionlar zaryadi nisbatiga teng:
(8)
Misning nitratli eritmalardan tetraetilammoniy diizobutilditiofosfat bilan binar ekstraksiyasida taqsimlanish bo‘yicha ma’lumotlar (8) tenglamaga mos keladi. Bunda kation va anionlar zaryadlari nisbatiga ko‘ra og‘ish 2 ga teng.
Binar ekstraksiyada ishqor ta’siridan xuddi suvli faza kabi organik fazada ham ekstraksiya mahsulotlari nisbatini o‘zgartirish yo‘li bilan foydalanish mumkin. Sistemaga metallarning mineral tuzlari yoki tegishli organik tuzlar qo‘shilishi binar ekstraksiyada muhim ahamiyatga ega.

IV. Xulosa

1. Samarali ekstragentlar topish va ekstraksion
xossalarini O,O-dialkiltiofosfatlar bilan solishtirish maqsadida tetraetilammoniy diizobutilditiofosfat sintez qilindi. Sintez qilingan yangi moddalarning tuzilishi termik analiz usullari yordamida tasdiqlandi. Ularning fizik-kimyoviy doimiyliklari aniqlandi.
2.Sintez qilingan barcha moddalarning ekstraksion xossalari ekstraksion - spektrofotometrik usullar yordamida o‘rganildi. Ekstraksiya samaradorligiga reagentning tuzilishi, kislota tabiati va konsentratsiyasi ta’siri o‘rganildi.
3. Tetraetilammoniy diizobutilditiofosfatning mis (II) ioniga nisbatan ekstraksion xossasi o‘rganilganda mis (II) ionlari uchun xlorid kislota eritmalarida samarali ekstragent deb topildi.
4. Tetraetilammoniy diizobutilditiofosfatning metallar ionlariga nisbatan ekstragentlik xossasi o‘rganilganda, mis (II) ioni eng yuqori samaradorlikka xlorid kislotali eritmalarda tetraetilammoniy diizobutilditiofosfat yordamida (S_NS1=0,1 -3,0M, Ye_Cu=77-80%) erishildi.
5. Tetraetilammoniy diizobutilditiofosfat yordamida Cu (II) ionlari ekstraksiyasi uchun optimal sharoit aniqlandi: R=-S₄N₉ .Ye_Cu=78_>0%_> S_NS1=0,1 -3,0M; R=-S₅N₁₁ , Sn₂so₄=0,1-3,0 M..
V. Foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxati

1. 
   Karimov I.A. “Buyuk kelajak sari”, T., “O‘zbekiston”, 1998 y.
   
2. 
   Karimov I.A. Jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozi, O‘zbekiston sharoitida uni bartaraf etishning yo‘llari va choralari, T., “O‘zbekiston”, 2009.
   
3. 
   Grinberg A.A. Vvedenie v ximiyu kompleksnыx soedineniy. L.Ximiya. 1966.631 s.
   
4. 
   Lyuis Dj. Uilkins R. Sovremennaya ximiya koordinatsionnыx soedineniy. M. Izdatinlit. 1963, 238 s.
   
5. 
   Guryanova Ye.N, Goldshteyn I.R., Roim I.P. Donorno - akseptornaya svyaz. M: Ximiya, 1973. 397 s.
   
6. 
   Grinberg A.A. Vvedenie v ximiyu kompleksnыx soedineniy / A.A.Grinberg. L.: Ximiya, 1971.
   
7. 
   Jeligovskaya N.N. Ximiya koordinatsionnыx soedineniy / N.N.Jeligovskaya, I.I.Chernyaev. –M.: Izd-vo MGU, 1966.
   
8. 
   Kukushkin Yu.N. Reaksionnaya sposobnost koordinatsionnыx soedineniy / Kukushkin Yu.N.. –L.: Ximiya, 1987.
   
9. 
   Kukushkin Yu.N. Soedineniya vыsshego poryadka / Kukushkin Yu.N.. –L.: Ximiya, 1991.
   
10. 
    Barre P. Kinetika geterogennыx protsessov / P. Barre. –M.: Mir, 1976.
    
11. 
    Basolo F. Ximiya koordinatsionnыx soedineniy / F.Basolo, R.Djonson. M.: Mir, 1966.
    
12. 
    Bersuker I.B. Elektronnoe stroenie i svoystva koordinatsionnыx soedineniy / Bersuker I.B. L.:Ximiya, 1986.
    
13. 
    Burger K. Solvatatsiya, ionnыe reaksii i kompleksoobrazovanie v rastvorax / K.Burger. M.: Mir, 1983.
    
14. 
    Volkov S.V. Koordinatsionnaya ximiya solevыx rasplavov / S.V.Volkov. Kiev : Nauk. Dumka, 1977.
    
15. 
    Delmon B. Kinetika geterogennыx reaksiy / B.Delmon. M.: Mir, 1972.
    
16. 
    Kipert D. Neorganicheskaya stereoximiya / D.Kipert; per. s angl. pod red. S.I.Drakina. M.: Mir, 1982.
    
17. 
    Kukushkin Yu.N. Ximiya koordinatsionnыx soedineniy / Kukushkin Yu.N.. M.: Vыssh. shk., 1985.
    
18. 
    Marov I.N. EPR i YaMR v ximii koordinatsionnыx soedineniy / I.N.Marov, N.A.Kostromina. M.: Nauka, 1979.
    
19. 
    Ximiya koordinatsionnыx soedineniy / pod red. Dj. Beylara, D.Busha; per. pod red. I.I.Chernyaeva. M.: Izd-vo inostr. lit., 1960.
    
20. 
    Shlefer G. Kompleksoobrazovanie v rastvorax / G.Shlefer. L.: Ximiya, 1964.
    
21. 
    Upravlyaemыy sintez koordinatsionnыx soedineniy Ru (III) i Rh (III) s benzoilgidrazonami karbonovыx kislot, Turaev X.X., Alimnazarov B.X., B.Babamurodov. Tezisы dokladov nauchno-prakticheskoy konferensii «Aktualnыe problemы shkolnogo ximicheskogo obrazovaniya», posvyaщennoy XXXXP -Mejdunarodnoy Mendeleevskoy olimpiada, g.Moskva. 28 aprelya - 4 maya 2012 g. S. 91-95.
    
22. 
    Koordinatsionnya ximiya platinovыx metallov s polidentatnыmi ligandami, Turaev X.X., B.X. Alimnazarov, Murodov B., Bozorov L., Mardonov O. Tam je. S. 130-132.
    
23. 
    Osobennosti stroeniya kompleksnыx soedineniy Ru (III), Rh (II) i Pd (II) s O-, N-, S-soderjaщix fiziologicheski aktivnыe abidentnыe ligandы, Turaev X.X., Alimnazarov B.X., Bozorov L., Mardonov O. Tam je. S. 150-154.
    
24. 
    Sintez i fiziko-ximicheskoe issledovanie kompleksnogo soedineniya AG(I) s diizopropilditiofosfornoy kislotoy. Daminova Sh.Sh., Turaev X.X. Tezisы dokladov XXIV Mejdunarodnoy Chugaevskoy konferensiya po koordinatsionnoy ximii i Molodejnaya konferensiya-shkola «Fiziko-ximicheskie metodы v ximii koordinatsionnыx " soedineniy», g. Sankt-Peterburg, 15-19 iyunya 2012 g. S. 55-56.
    
25. 
    Sintez i PMR - spektrы koordinatsionnыx soedineniy Pt (II, IV) s diizobutiltiofosfornoy kislotoy. Daminova Sh.Sh., Turaev X.X., Sharipov X.T. Tam je. S. 56-57.
    
26. 
    IK-spektroskopicheskoe izuchenie stroeniya kompleksov metallov s ditiokislotami fosfora. Turaev X.X., Daminova Sh.Sh., Alimnazarov B.X., Abduraxmonov Sh.Tam je. S. 58-59
    
27. 
    Sintez, elektronnыe i IK-spektrы dialkilditiofosfonatov metallov. Turaev X.X., Daminova Sh.Sh., Alimnazarov B.X., Bozorov L.U. Tezisы dokladov XXIV Mejdunarodnoy Chugaevskoy konferensiya po koordinatsionnoy ximii i Molodejnaya konferensiya-shkola «Fiziko-ximicheskie metodы v ximii koordinatsionnыx " soedineniy», g. Sankt-Peterburg, 15-19 iyunya 2012 g. S. 59-60
    
28. 
    Vliyanie zamestiteley u atoma fosfora na spektroskopicheskie svoystva kompleksov metallov s ditiokislotami fosfora. Turaev X.X., Turdikulov A.X., Alimnazarov B.X., Eshkurbonov F.B. Tam je, S. 60-61
    
29. 
    Izomerizatsiya i elektroximicheskie svoystva sis- i trans- diglitsinatnыx kompleksov palladiya (II). Turaev X.X., Mirzaev I.J., Alimnazarov B.X., Mardonov O.N. Tam je S. 62-63.
    
30. 
    Osobennosti koordinatsii 1-(2-gidroksibenzoil)-4-metiltiosemi-karbazida v koordinatsionnыx soedineniya Rh(III), Pd(II) i Pt(II). Turaev X.X., Mardonov O.N., Alimnazarov B.X., Mirzaev I.J.. Tam je S. 64-65
    
31. 
    Sravnenie IK spektroskopicheskix i elektroximicheskix xarakteristik bi- i trexyadernыx geterometallicheskix kompleksov platinы i palladiya. Turaev X.X., Mardonov O.N., Alimnazarov B.X., Mirazaev I.J. Tam je S.84-85.
    
32. 
    Kompleksoobrazovanie Rh (III) v sernokislыx sredax, Turaev X.X., Alikulov R.V., Mirzaev I.J., Kasimov Sh.A., Alimnazarov B.X.
    «Zelyonaya ximiya»-v interesax ustoychivogo razvitiya, I Respublikanskoy nauchno-prakticheskoy konferensii(s mejdunarodnыm uchastiem), Samarkand, 26-28 marta 2012 g.
    
33. 
    Nekotorыe osobennosti sinteza soli trixlorida ruteniya, Turaev X.X., Tillaev X.R., Kasimov Sh.A., Altibaev Z.I., Islomova Sh.I., Karaxanov J.M. «Zelyonaya ximiya»-v interesax ustoychivogo razvitiya, I Respublikanskoy nauchno-prakticheskoy konferensii(s mejdunarodnыm uchastiem), Samarkand, 26-28 marta 2012 g.