Bitiruv malakaviy ish Buxoroda ilmiy muassasalarning vujudga kelishi va faoliyati tarixi



Download 460,5 Kb.
Pdf ko'rish
bet6/12
Sana03.03.2022
Hajmi460,5 Kb.
#480177
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   12
Bog'liq
1920-1924

21
 
Ҳайитов Ш. ва б. Бухоро Халқ Совет Республикаси: иқтисодиёт, ижтимоий сиёсат, маданий ҳаёт. -
Бухоро: Бухоро, 2005. -Б. 60. 
1
Қосимов Ф. “Бухоро Республикаси Тарихшунослиги.” Бухоро. 1996 йил. 10-11 бет. 


30 
Buxoroning sho‘ro tuzumiga o‘tishi murakkab yo‘lni qisqa, lekin ishonarli 
bergan. 
Buxoroda demokratik harakatning mashhur namoyondasi Sadriddin 
Ayniyning ilmiy – publitsistik faoliyati avj oladi. U Samarqandda tojik tilida 
chiqqayotgan “SHo‘‘nam inqilob” jurnali hamda “Mehnatkashlar tovushi” 
gazetasi sahifalarida. Buxoro respublikasining birinchi hafta va atlaridagi 
ijtimoiy hayotim yoritadigan qator xatlar e’lon qilindi. 1920 yilning sentyabrda 
“Mehnatkashlar tovushi” gazetasi “Buxorodan bir kishi” imzosi bilan
Sadriddin Ayniyning Buxoro inqilobi tarixaga old kattagina ilmiy ishini 
boshladi. Bu o‘zbek tilida yozilayotgan “Buxoro inqilobi tarixi” edi. Uning 
tayyor qismlari gazetada “Uchqun” jurnalida e’lon qilinayotgan edi. To‘liq 
holda bu kitob Moskvada 1926 yilda o‘zbek tilida nashr qilindi. Uning asosiy 
mazmunini Buxorodagi 1908 – 1920 yillardagi demokratik harakat, jadidlar 
faoliyati tashkil qiladi. YAngi tuzilgan respublika va uning oldidagi vazifalar 
haqida yozilgan dastlabki ishlardan biri V.YUdoviskiy maqolasidir. Muallif 
Buxorodagi siyosiy to‘ntarishga katta boho berib, yosh davlat istiqbollari 
haqida 
fikr 
yuritadi. 
Buxoro 
respublikasining 
tarixshunosligida 
A.Mashiykiyning ishlari alohida o‘rin egallaydi.
2
Inqilobiy voqealar tugagach A.Mashiykiy muhim hujjatlar asosida
sentyabr to‘ntarishining siyosiy shart – sharoitlarini aniqlashga harakat qildi. 
Buxoro Xalq SHo‘rolari jumquriyati davrida uning tarixiga bag‘ishlab 
yozishgan adabiyotlarini shartli ravishda ikki guruhga bo‘lish mumkin. 
Buxoroda shu davrga kelib turli xil tashkilotlar ilmiy jamiyatlar yuzaga keldi. 
Bular o‘z navbatida xalqni tarixini yoritish, ularni rivojlantirish uchun xizmat 
qildi. SHulardan biri “Buxoro ilmiy jamiyatidir”. “Buxoro ilmiy jamiyati” 
Buxoro xalq sovet Respublikasi davrida 1921 yil tashkil etilgan edi. Bu 
jamiyat o‘lkadagi qadimgi obidalarni muhofaza qilish, xalq amaliy san’atini 
rivojlantirish, fan tarixiga old qo‘l yozmalar yig‘ish, arxeologik ashyolar va 
2
Қосимов Ф. “Бухоро Республикаси Тарихшунослиги.” Бухоро. 1996 йил. 13-14 бет. 


31 
xalq ijodiy namunalarini to‘plab tadqiq etish kabi ishlar bilan shug‘ullangan. 
Olim, yozuvchi va ma’rifatparvarlardan – Abdurauf Fitrat, Otajon Payrov,
Sulaymoniy, Abdulvohid Burhonov (Munzil) Sadriddin Ayniy, Salimbek 
Samimiy, SHarifjon Makdum (Sadr Ziyo) Ahmadjon Hamidiy, Musojon 
Saidjonov, Yo‘ldosh Qori Po‘latov, Siddiqjon (1885-1910)yillarda Buxoro 
amiri bo‘lgan Amir Abdullaqadxonning ukasi jamiyat a’zolari bo‘lishgan. 
“Buxoro ilmiy jamiyatini” ilmiy ekspeditsiyalar tashkil etilgan. Buxorodagi 
uch shaxsiy kutubxonada saqlangan, sharqshunos, tarix adabiyotiga old 
qo‘lyozmalar 
kitoblarni 
to‘plaganlar. 
Birgina 
SHarfjon 
Maxmud 
kutubxonasidan 300 jildga yaqin fors – tojik va turkiy tillardagi noyob qo‘l 
yozma asarlar ro‘yxatga olingan.
Jamiyatda to‘plagan qo‘l yozma asrlar orasida Tarixchi 
Narshaxiyning “Tarixi Buxoro” (Buxoro tarixi) Ahmad Donishning 
“Navodirul - vaqoi” (Nodir voqealar) asarlari bor. Jamiyatning “Anjumani 
tarix” bo‘lish “Buxoro arki tarixining” qo‘l yozma kitobini tayyorlagan. 
Buxoro ilmiy jamiyatida to‘plagan materiallar O‘zbekiston FASHI qo‘l 
yozmalari fanidan saqlanadi. SHu jamiyatning rahbaralaridan biri Abdurauf 
Fitrat 1886 yilda ziyoli oilasida dunyoga keldi. Dastlab eski maktabda, keyin 
mirarab madrasasida tahsil ko‘rdi. Fitrat Turkiyada tahsil ko‘rgan yillarida 
badiy adabiyotlar bilan shug‘ullana boshladi. Dastlab publitsistik maqolalar 
yozib “Buxoroi sharif”, Turon gazetalariga yubordi. “Buxoroi sharif” gazetasi 
mahalliy ma’rifatparvarlik tashabbusi bilan 1912 yil martida fors tiliga nashr 
qilindi.
1
Ko‘p o‘tmay uning o‘zbek tilidagi “Turon” ilovasi bosmadan chiqdi.
2
Ko‘p o‘tmay gazetalar yozib qo‘yildi. Ammo jadidchilik harakatini endi 
to‘xtatib bo‘lmasdi. Ayniqsa Abdurauf Fitrat va ming bir gruh sahifalari 
o‘qitishni III. Bu davrda Buxoroda juda ko‘p ilmiy – tarixiy muassasalar 
1
Ўзбек миллий энциклопедияси 2 том. 2001 йил. Тошкент 208 бет. 
2
Наимов Н. “Бухоро жадидлари” Тошкент – 2000 йил. 9-11 бетлар. 


32 
bo‘lib, ular shu davrda tashkil topgan va rivojlanib borgan. Buxoro davlat 
Universiteti ilm – fan va ta’lim tarbiya sohasida xalqimiz tomonidan asrlar 
dovomida shakllantirilgan an’analar yashab kelayotganligini yorqib bir
dalillaridir. Bu an’analarning sarchashmalari biri sifatida Buxoroda 712 yilda 
qurib bitirilgan bir vaqtning o‘zidaham maktab ham madrasa vazifasini 
o‘taydi. “Bonu xanzal” masjidini yodga olib o‘tish lozim. 1536 yilda esa 
butun islom olamiga mashhur mir Arab madrasasi tashkil etilgan. Unda – 
Maftunquli, YUsuf Narabog‘iy, Turdi, Ahmad Donish, Muqimiyolar kabi 
ulug‘ siymolar iz qoldirgan.
3
sharqda “SHayx – ul - rais” nomi bilan dong
taratgan Abu Ali Ibn Sino Buxoroning, Buxoro ilm fanining shuhratini olamga 
yoydi.
U qomusiy olim, benazar tabib etuk faylasuf va yirik 
musiqashunos sifatida dunyo madaniyatida o‘chmas iz qoldirdi. Buxoroda
universitet faoliti ko‘rsata boshlaganligi haqidagi ilk ma’lumotlar 1922 yilga
tegishli. Ta’limning texnik vositalari va kutubxonaga ishi sohasida o‘sha 
davr imkoniyatlari doirasida ma’lum tajribada to‘plagan bu o‘quv yurti halq 
ta’lim taraqqiyotida o‘zaga xos bir bosqich bo‘ldi. U Germaniya, Angliya,
Turkiya univarsitetlari bilan hamkorlik qilar edi. SHunisi diqqatga sazovorki 
Buxoro jumhuriyatining sardorlari – Fayzulla Xo‘jaev va Qori Yo‘ldosh 
Po‘latov universitet talabalari auditoriyasida ma’ruzalar o‘qishni o‘z burchlari
deb bilgan edilar.
3
Бухоро Давлат университети. Бухоро 1998 йил. 4-8 бетлар. 


33 

Download 460,5 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   12




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish