Битираётган мутахассисларни тайёрлашнинг сифатига қўйиладиган талабларнинг кескин ошиб кетгани, мураккаб масалаларни ечишга фанлараро ёндашувнинг зарурияти

AGP 
(Accelerated Graphics Port
,
rus tilida - 
ускоренный графический порт) – grafik ma’lumotlarni uzatish tezligi 
oshirilgan port shinasi ishlab chiqildi. Bunday shinaning AGP 3.0 
versiyasining tezligi 2,1 Gbaytga etkazildi. 
Tarkibida AGP-shinasiga ega, Pentium 4 protsessori asosida qurilgan 
zamonaviy tizim shinalarining joylashtirilishi 5.6-rasmda keltirilgan.
5.6-rasm. Pentium 4 protsessori asosida qurilgan zamonaviy 
kompyuter (tizim) shinalarining joylashtirilishi. 
Bu tizim tarkibida juda muhim ahamiyatga ega bo‘lgan va uning 
beshta asosiy tashkil etuvchilarini o‘zaro birlashtirgan – 
shinalar aro 

---

129 
ko‘prik
mavjud. Ushbu ko‘prik – protsessor, asosiy xotira, grafik adapter, 
ATAPI kontrolleri va PCI-shinalarni o‘zaro bog‘laydi. Ba’zi hollarda 
ushbu ko‘prik yordamida, Ethernet texnologiyasi mansub tarmoq platalari 
va boshqa yuqori tezlikka ega qurilmalarni ham ishlashini ta’minlash, 
amalga oshiriladi. 
5.6-rasmdagi chizmada xozirda shaxsiy kompyuterlarda juda keng 
qo‘llanila boshlagan, 
USB 
(Universal Serial Bus
, rus tilida - 
универсальная последовательная шина) – ma’lumotlarni ketma-ket 
uzatuvchi universal shina ham keltirilgan. 
5.2. Zamonaviy kompyuterlarning shinalari va ularning
ishlash tamoillari
Kompyuter texnikasi va texnologiyalarining rivojlanishi davomida, 
keng va ko‘p vaqtlar davomida qo‘llanib kelingan, hamda hozirda ham 
keng qo‘llanilib kelayotgan shinalar sifatida quyidagilarni sanab o‘tish 
mumkin: Omnibus (PDP-8), Unibus (PDP-11), Multibus (8086), IBM PC 
(PC/XT), ISA (PC/AT), EISA (80386), MicroChannel (PC/2), PCI (turli 
xildagi 
shaxsiy 
kompyuterlarda), 
SCSI 
(turli 
xildagi 
shaxsiy 
kompyuterlarda va ishchi stansiyalarda), Nubus (Macintosh), Universal 
Serial Bus (zamonaviy shaxsiy kompyuterlarda), Fire Wire (maishiy 
elektronika qurilmalarida), VME (fizika xonalaridagi qurilmalarda) va 
Samas (yuqori energiyalar fizikasi qurilmalarida). Ushbu o‘quv 
qo‘llanmada ISA, PCI, PCI Express va USB shinalariga oid ma’lumotlar 
keltirilgan. 
Avval 
ta’kidlaganimizdek, zamonaviy kompyuterlarda 
ma’lumotlarni parallel va ketma-ket tarzda uzatuvchi shinalardan 
foydalanilmoqda [1,2,26].
Ma’lumotlarni parallel tarzda uzatuvchi shinalar:
- boshqarish signallari uchun mo‘ljallangan liniyalar (chiziqlar); 
- adreslar uchun mo‘ljallangan liniyalar; 
- ma’lumotlar uchun mo‘ljallangan liniyalardan iborat bo‘ladi (5.7-rasm). 
Shinaga ulangan biron-bir qurilma, masalan - protsessor, boshqa bir 
qurilmadan, masalan - asosiy xotiradan, ma’lumot olishi (yoki unga 
uzatishi) uchun, avval boshqarish signallari yordamida uni ogohlantiradi. 
Protsessor asosiy xotiradan ma’lumotlarni o‘qimoqchi bo‘lsa,