Битираётган мутахассисларни тайёрлашнинг сифатига қўйиладиган талабларнинг кескин ошиб кетгани, мураккаб масалаларни ечишга фанлараро ёндашувнинг зарурияти

O‘rnatilgan kompyuterlar - mikrokontrollerlar
. O‘rnatilgan 
kompyuterlar - turli xildagi qurilmalarni boshqarish va ushbu qurilmalar 
bilan ulardan foydalanuvchilar o‘rtasidagi aloqalarni, ya’ni interfeyslarni 
tashkil qilish vazifalarini bajaradilar. O‘rnatilgan kompyuterlar yoki 
mikrokontrollerlar yordamida ishlaydigan qurilmalarga misol qilib 
quyidagilarni keltirish mumkin: nusxa ko‘chiruvchi qurilmalar, video 
kameralar, raqamli fotokameralar, printerlar, skanerlar, modemlar, CD-
ROM disk yuritgichlari, telefonlar, kir yuvish mashinalari, mikro to‘lqinli 
pechlar, televizorlar, avtomobillar, meditsina sohasida qo‘llanilayotgan 
turli xil qurilmalar va boshqa-boshqa ko‘pgina sohalarda ishlatilib 
kelinayotgan turli xil o‘lchamlarga ega qurilmalar. 
Mikrokontrollerlar o‘lchamlari unchalik katta bo‘lmasada, ular 
biron bir qurilmani ishlashini va ishlatilishini to‘liq taminlab bera oladigan 
hisoblash vositasi sifatida qaralishi mumkin [21,27]. Har bir 
mikrokontroller – protsessor, xotira va ma’lumotlari kiritish-chiqarish 
vositalaridan tashkil topgan. Qurilmalarga ma’lumotlarni kiritish-chiqarish, 
ularda kechayotgan jarayonlarni nazorat qilish imkonini beruvchi maxsus 
displeylar, yorug‘lik indikatorlari va tovush chiqaruvchi vositalarni 
kuzatish natijasida amalga oshiriladi. Mikrokontrollerlarning dasturiy 
ta’minoti, ko‘p xollarda ishlab chiqaruvchi tomonidan doimiy xotiraga 
yozib qo‘yilgan bo‘ladi. Barcha mikrokontrollerlarni ikkita guruxga 
ajratish mumkin: universal va maxsus mikrokontrollerlar guruhi. Universal 
mikrokontrollerlar, bu kichik o‘lchamlarga ega odatdagi kompyuterlardir. 
Maxsus mikrokonrollerlar esa, ma’lum masalalarni yochish uchun 
mo‘ljallangan – arxitektura va buyruqlar to‘plamiga ega qurilma sifatida 

---

19 
ishlab chiqariladi. Mikrokontrollerlarning 4, 8, 16 va 32-razryadli xillari 
mavjud. 
Shaxsiy kompyuterlardan farqli ravishda mikrokontrollerlarga xos va 
ularni ishlab chiqarishda muhim ahamiyatga ega bo‘lgan jihatlar mavjud: 
Birinchidan - universal mikrokontrollerlar kichik o‘lchamlardagi 
shaxsiy kompyuterlar sifatida qaralishi mumkin deb aytdik. Ammo 
mikrokontrollerlar asosida ishlab chiqarilayotgan qurilmalarning soni, 
shaxsiy kompyuterlarning soniga nisbatan ancha ko‘p ekanligi sababli, 
ularning narhlarini arzon qilib ishlab chiqarishga harakat qilinadi.
Ikkinchidan - barcha mikrokontrollerlar real vaqt masshtabida 
ishlaydi. Har bir kirish signaliga kechiktirilmagan javob berilishi kerak 
bo‘ladi. Masalan, ko‘pgina qurilmalarda foydalanuvchi qaysidir tugmani 
bossa, unga tegishli bo‘lgan yorug‘lik indikatori ishga tushadi, bunda 
kechayotgan jarayonlar orasida, xech qanday to‘xtab qolishlar, ya’ni kutib 
turishlar (pauza) bo‘lmasligi kerak. 
Uchinchidan - o‘rnatilgan tizimlarda, ko‘pgina elektrik va mexanik 
ko‘rsatgichlari cheklangan bo‘ladi. Bunday ko‘rsatgichlar sirasiga, ularning 
o‘lchamlari, og‘irliklari va energiya ist’emoli kabi ko‘rsatgichlarini kiritish 
mumkin. Bunday tizimlarda qo‘llaniladigan mikrokontrollerlar, yuqorida 
keltirilgan cheklashlarni hisobga olgan holda ishlab chiqariladilar.