Битираётган мутахассисларни тайёрлашнинг сифатига қўйиладиган талабларнинг кескин ошиб кетгани, мураккаб масалаларни ечишга фанлараро ёндашувнинг зарурияти

 
yordamida amalga oshiriladi. 
Kontroller tarkibida ham alohida protsessor bo‘lib, ular 
READ, WRITE
va 
FORMAT
kabi buyruqlarni bajaradi, yozish-o‘qish qurilmasini boshqaradi, 
xatolarni topish va to‘g‘irlash, asosiy xotiradan o‘qilayotgan baytlarni 
uzluksiz bitlarga aylantirish kabi vazifalarni bajaradi. 
2.18-rasm. Zonalar soni beshta bo‘lgan disk, 
har bir zona, bir nechta yo‘lkalardan iborat. 
IDE-disklar
. IDE (Integrated Drive Electronics, rus tilida - 
устройство со встроенным контроллером) – o‘rnatilgan kontrollerga ega 
qurilma, ya’ni disk yurituvchi (1985 yil). Ushbu vinchesterning maksimal 
xajmi 504 Mbayt. Ma’lumotlarni uzatish tezligi – 4 Mbit/sek. 
EIDE (Extended IDE, rus tilida - усовершенствованные устройства 
со встроенным контроллером) - o‘rnatilgan kontrollerga ega 
takomillashtirilgan IDE-qurilma (1994 yil). Ushbu vinchesterning 

---

64 
maksimal xajmi -128 Gbayt. Ma’lumotlarni uzatish tezligi – 16 Mbit/sek, 
unda LBA (Logical Block Addressing, rus tilida - линейная адресация 
блоков) – bloklarni chiziqli adreslash sxemasi qo‘llanilgan. Ushbu sxema 
28-razryadli chiziqli adresga ega, bu esa 2
28 
x 2
9 
= 128 Gbayt hajmli xotira 
deganidir. 
ATA-3 
(Advanced 
Technology 
Attachment, 
rus 
tilida 
- 
прогрессивная технология соединения) – ulanishning ilg‘or 
texnologiyasi.
ATAPI-4 (ATA Packet Interface, rus tilida - пакетный интерфейс 
АТА) – ATA paketli interfeysi. Ma’lumotlarni uzatish tezligi – 33 
Mbit/sek. ATAPI-5 da ma’lumotlarni uzatish tezligi – 66 Mbit/sek.
ATAPI-6 da ma’lumotlarni uzatish tezligi – 100 Mbit/sek. 
ATAPI-7 yoki SATA (Serial ATA ) - ma’lumotlarni uzatish tezligi – 
150 Mbit/sek (1,5 Gbit/sek). SATA interfeysida signallarni uzatish uchun 
0,5V-li kuchlanish ishlatilgan. ATAPI-6 da esa bu ko‘rsatgich 5V ni 
tashkil qilgan. 
SCSI-disklar 
(
Small Computer System Interface
, rus tilida - 
интерфейс малых вычислительных систем) – kichik hisoblash 
tizimlarining interfeysiga ega disklar. Ushbu disklarning silindrlari, 
yo‘lkalari va sektorlarining joylashishi bilan IDE-disklaridan farq 
qilmaydi, ammo ular boshqacha interfeysga ega va ularda ma’lumotlarni 
uzatish tezligi ancha yuqori. 2.1-jadvalda, SCSI-disklari versiyalarining 
ba’zi ko‘rsatgichlari keltirilgan. 
SCSI-disklari Sun, HP, SGI kompaniyalari tomonidan ishlab 
chiqarilgan UNIX operatsion tizimida ishlovchi ishchi stansiyalarda, 
Macintosh firmasi kompyuterlarida va Intel firmasining tarmoq 
serverlarida ishlatilmoqda.
SCSI – bu nafaqat qattiq disk uchun mo‘ljallangan oddiy interfeys, 
balki u o‘ziga xos shina ham hisoblanadi. Unga SCSI-kontroller va 
ettitagacha qo‘shimcha qurilmalar ulanishi mumkin. Qo‘shimcha 
qurilmalar sifatida - kompakt-disklardan o‘qish-yozish qurilmasi, 
skanerlar, magnit lentali qurilmalar va boshqa shularga o‘xshash tashqi 
qurilmalar olinishi mumkin.
8-razryadli SCSI-kurilmasi kabeli 50-ta (25 juft) o‘tkazgichdan 
iboratdir. Ushbu o‘tkazgichlardan 8-tasi ma’lumotlar uchun, 1-tasi 
uzatilayotgan ma’lumotlarda juftlikni nazorat qilish uchun, 9-tasi 

---

65 
ma’lumotlarni uzatishni boshqarish uchun va qolganlari esa kelajakda 
qo‘llash uchun mo‘ljallangan. 
2.1-jadval. SCSI-disklari versiyalarining ba’zi ko‘rsatgichlari.