Бисмиллаҳир роҳМАНир роҳийм қуйида Закот чиқариш қўлланмаси сифатида келтирилган савол-жавоблар шайх Муҳаммад Содиқ

Савол: Сутини ичиш, сутини сотиш мақсадида сотиб
олинган моллар ва улардан туғилган бузоқлардан закот
бериладими?
Жавоб: Йилнинг аксарият қисмида яйловларда
ўтлайдиган чорваларнинг нисобга етганидан, яъни
қўйлардан қирқта, қорамоллардан ўттизта, туялардан
бештага етганидан закот берилади. Тижорат мақсадида
олинган моллардан уларнинг ўз қиймати ёки қиймати
бошқа тижорат молларига, тилла, кумуш ёки эгаси
ҳузуридаги маблағига қўшилиб, закот нисобига етса,
закот берилади. Бундан бошқа ҳолатларда чорва
молларидан закот берилмайди.
Савол: Уй қуриб-сотувчилар қандай закот чиқаришади?
Жавоб: Уй олди-сотдиси билан шуғулланувчилар
уйнинг қийматидан закот чиқарадилар.
Савол: Товуқ ёки балиқ боқиб, сотувчилар закот
беришадими?
Жавоб: Товуқ ёки балиқ боқиш учун ажратилган
жойлар ва уларга тегишли нарсалардан закот берилмайди.
Товуқ, жўжа ёки балиқлар сотиб олинганда боқиб, кейин

---

t.me/Savollar_kanal
сотиш мақсади бўлса, закот берилаётган вақтдаги
қийматидан закот берилади. Агар жўжа ёки товуқ
олаётган пайтда улардан тухум олишни мақсад қилган
бўлса, жўжа ва товуқларнинг қийматидан закот бермайди,
лекин сотилаётган тухумлардан закот беради. Ушбу
ҳайвонларга бериш учун мўлжалланган ем, дори-
дармонларнинг қиймати ҳам закотга ҳисобланади.
Савол: Тижорат қилиш мақсадида сотиб олинган
дўконларнинг қийматидан закот бериладими?
Жавоб: Йўқ. Балки ундан тушган фойда нисобга етиб,
бир йил айланса, ўша фойдадан закот берилади.
ТИЛЛА-КУМУШ БУЮМЛАР, ИДИШЛАР
ВА ТАҚИНЧОҚЛАРНИНГ ЗАКОТИ
Ушбу масалада фиқҳий мазҳаблар иккига бўлинишган:
1. Ҳанафий мазҳаби: «Аёлларнинг тақинчоқларидан
закот чиқарилади», деган.
2. Моликий, шофеъий ва ҳанбалий мазҳаблари:
«Аёлларнинг одатдаги тилла ва кумуш тақинчоқларидан
закот чиқариш фарз эмас», деган.
Ҳанафий уламолар: «Тақинчоқлар нақд пул учун
кўзланган маъданлар, яъни кумуш ва тилладан ясалади,
бу маъданлардан доимо закот чиқариб келинган ва
келинмоқда, тақинчоқ бўлганда улардан ҳам закот
чиқарилиши керак», дейишади.
Эслатиб ўтишимиз керакки, бу ерда гап нисоб
миқдоридан ортиқ, яъни саксон беш граммдан ортиқ
бўлган тақинчоқлар ҳақида кетмоқда. Демак, ҳанафий
мазҳабига амал қилган аёллар ўзларининг тилла

---

t.me/Savollar_kanal
тақинчоқлари 85 граммдан ва кумуш тақинчоқлари 595
граммдан ортиқ бўлса, закот берадилар. Закот берганда
улар қийматининг икки ярим фоизини чиқарадилар.
Ушбу нарсалардан закот чиқариш ҳақида кишилар
ўртасида гап-сўзлар, саволлар жуда ҳам кўп. Саволлар
бир оғиз сўз билан ёки бир ёқлама жавоб беришни кўзлаб
берилади. Кўриниб турибдики, бу оддий масала эмас,
тафсилотлар лозим бўлган масаладир. Шунинг учун буни
яхшилаб ўрганиб олиб, ҳаётга татбиқ қилишимиз керак.
Аёлларимиз ҳам ўзларига тегишли бўлгани учун бу
масалани яхши тушуниб олишлари, қизларимизга ҳам
тушунтириб қўйишлари лозим. Шариатга мувофиқ ишда
хайру барака, савоб ва ниҳоят, кўнгил тўқлиги бор.
Ҳанафий
уламоларимиз
тилла-кумуш
буюмлар,
идишлар ва тақинчоқлардан закот бериш борасида
қуйидаги фикрларни айтишган:
1. Тилла ва кумушдан ясалган турли буюмлар,
идишлар учун закот бериш фарздир. Аввало, Ислом бу
нарсаларни
исрофгарчилик,
манманлик
ҳамда
камбағалларнинг кўнгли чўкишига сабаб бўлгани учун
ҳаром қилган. Мусулмон одам мазкур нарсаларни уйида
сақламагани маъқул. Аммо ким ушбу қоидага риоя
қилмай, уларни ўзига мулк қилиб олган бўлса, ўша
нарсаларнинг ўзи ёки бошқа мулк билан қўшилганда
нисобга етса, закот бериши фарз бўлади.
Уламоларимиздан баъзилари: «Бундай идиш ва
буюмларнинг нисобга етганини аниқлаш учун уларнинг
оғирлиги эътиборга олинади, агар 85 граммга етса,
нисобга етган бўлади», деганлар. Баъзилари эса:

---

t.me/Savollar_kanal
«Қиймати эътборга олинади, чунки бу нарсалар санъат
асари сифатида баҳоси яна ҳам ортган бўлади», дейишади.
2.
Эркак
кишиларнинг
тилла
ва
кумуш
тақинчоқларидан ҳам закот олинади. Эркак кишига
шариатимизда битта кумуш узук тақишга рухсат
берилган. Лекин шундай бўлса ҳам, ўша нарсалардан
тақинчоғи бўлса, уни тақиш ёки тақмаслигидан қатъи
назар, ўзига мулк бўлиб тургани учун закот беради. Уни
бошқа мулкларга қўшиб нисоб ҳисобига киритади. Бу
нарсаларнинг ҳаммаси ўсиши керак бўлган молни ўлик
мол қилиб қўйиш ҳисобланади ва Исломда қораланади.
Зарурат учун, кишининг соғлиғи учун қилинган тилла ва
кумуш нарсалар, масалан, тиш, бурун ва шунга
ўхшашлардан закот берилмайди.
3. Маржон, лаъл, зумрад, олмос, ёқут каби нарсалардан
закот берилмайди. Чунки бу нарсалар ўсмайдиган мол
ҳисобланади. Фақат аёлларнинг зебу-зийнати шаклида
ишлатилади.
4. Тилла ва кумуш тақинчоқлар тақиш учун эмас,
пулни банд қилиш учун, жамғарма қилиш учун, сотиб-
фойда кўриш учун олиб қўйилган бўлса, улардан закот
бериш вожиб бўлади. Агар шундай қилинмаса, одамлар
закот беришдан қочиб, пулига тилла ва кумуш
тақинчоқлар олиб қўйишга ўтади. Қолаверса, бундай
тақинчоқлар аёлларнинг ҳожати учун эмас, пулни ушлаб
ва унинг фойдасини олиш учун жамғарилган бўлади.