Birlamchi tibbiy yordam ko‘rsatish asoslari

---

4-Mavzu
Birlamchi tibbiy yordam ko‘rsatish asoslari
 
Respublikada halokatlar tibbiy xizmatining tashkil etilishi va uning asosiy 
vazifalari. Jabrlanganlarga birlamchi tibbiy yordam ko‘rsatishning tartib va 
qoidalari. 
Birinchi tibbiy yordam.
Shikast uchogi tushib, o’z xolicha koladigan shikastlanganlarni yakkalab 
olish davrida shikast olingan joyning o’zida hayotiy kursatkichlarga muvofik 
beriladigan birinchi tibbiy yordam aloxida rol uynaydi. O’z vaqtida va to‘g‘ri 
kursatilgan birinchi tibbiy yordam shikastlangan odamning hayotini saqlab koladi 
va xunuk natijalar rivojlanishi oldini oladi. Bunda eng avvalo Favqulodda 
vaziyatning shikastlovchi omillarini tuxtatish (suvdan olib chiqish, yonayotgan 
kiyimlarini uchirish, yonayotgan imorat ichidan yoki shikast zonasidan olib chiqish 
va x.k.) choralarini kurish kerak, shuningdek jabrlangan kishining axvolini tez va 
to‘g‘ri aniqlashning ham ahamiyati katta bo’ladi. Jabrlanganni ko’rib 
chiqilayotganda avval uning tirikmi yoki ulikmi ekani aniklanadi. Shikastlangan 
kishini ko’ribchiqishda shifokor muayyan алгоритм (тартиб, кетма—кетлик)дан 
фойдаланиши мумкин. Bular: 
—ogiz bushligi va yuqori nafas yo’llarini tekshirish (ularni begona, yot narsalardan 
tozalash); 
—nafas olish xarakatlarining xususiyati va kanchalik tezligiga baxo berish ( upkani 
sun’iy nafas oldirish va yurakni bevosita ukalash); 
—kon tomirlari butunligini aniqlash (ayniksa arterial tomirlardan kon okishini--
vaqtincha yoki butunlay tuxtatish); 
— yurak — kon tomir tizimi (tomir urushi) axvoliga baxo berish; 
— sezgi a’zolari, asosan kurish a’zolariga (organizm qanday ta’sirlanishiga) baxo 
berish; 
— shikastlangan kishining nutkiga baxo berish. Birinchi tibbiy yordam berishning 
eng kiska muddati — shikastlangan ondan boshlab 30 dakika, nafas olish tuxtagan 
bulsa, bu vaqt 5—7 dakikagacha kiskartiriladi. Zaxarlangandan keyin dastlabki 30 
dakika ichida birinchi yordam olganlarda umumiy axvolping ogirlashuvi 2 baravar 
kamayishi vaqt omili nakadar muhimligini kursatadi. Jaroxatlangandan so’ng 1 
soat mobaynida yordam kursatilmasa, o’limga sabab bo’lish 30% ortadi. 3 
soatgacha yordam berilmaganda esa, 60% va 6 soatgacha yordam berilmaganda 
90%gacha ortadi. 
Birinchi tibbiy yordamni shikastlangan kishining o’zi (o’z— o’ziga yordam) 
yoki uning yonida bo’lganlar (bir—biriga yordam), axoli. sandrujinachilar, fukaro 
mo’zxofazasi to’zilmalarining shaxsin tarkibi kursatadi 
Jabrlanganlarga tibbiy yordamning keyingi boskichi ularga shifokor 
kelguncha (shikast uchogining o’zida) yordam kursatish hisoblanadi. Bunday 
yordam ro’yxatdagi tibbiy vositalardan keng foydalanish va bunday yordam 
berishda o’rta tibbiy ma’lumotli xodimlar (tibbiy hamshiralar. feldsherlar) ishtirok 
etishi hisobiga birinchi tibbiy yordam imkoniyatlarini kengaytiradi.