Birin ch I b o‘ L i m texnologik parametrlarni nazorat qilish usullari va vositalari

Elektr o‘tkazuvchanlikka (aktiv qarshiligining o‘zgarishiga) asoslangan sath
o‘lchagichlar elektr o‘tkazuvchan suyuqliklar sathni
nazorat qilish, signalizasiya va rostlash uchun xizmat
qiladi.
Solishtirma qarshiligi Rs <106Om∙m va
dielektrik œtkazuvchanligi c >7 bo‘lgan suyuqliklar
elektr o‘tkazuvchi suyuqlik deyiladi.
5.11-rasmda sath signalizatorining sxemasi
ko‘rsatilgan. Signalizatorning ishlash prinsipi
elektrodlar 4 suyuqlik orqali ulanishi bilan rele
chulg‘ami 3 dan tok o‘tishi va uning kontakti 5 ulanishi bilan signal lampasi SL
yonib, yorug‘lik signali berishiga asoslanadi. Elektrodlar 4 ta’minlovchi
transformator 2 ning ikkilamchi chulg‘amiga elektromagnit rele chulg‘ami 3 orqali
ulangan. Suyuqlik sathi elektrodlargacha ko‘tarilib, ularni ulasa, suyuqliklarning
o‘tkazuvchanligi tufayli signal lampasi SL yonadi, aksincha, suyuqlik sathi pastga
tushib elektrodlarni uzsa, signal lampasi o‘chadi.
Signalizator zanjiridagi kuchlanish o‘zgarmas tokda 24V, o‘zgaruvchan tokda
esa 36 V bo‘ladi. Bunday signalizatorlarni qovushoq, kristallanuvchi, qattiq
cho‘kmalar hosil qiluvchi va elektrodlarga yopishib qoluvchi muhitlarda ishlatib
bo‘lmaydi.
YUqoridagi sath o‘lchagichlardan tashqari yana induktivli sath o‘lchash
asboblari mavjud. Induktiv sath o‘lchagichlarning ishlash prinsipi bitta g‘altak
induktivligi yoki ikki g‘altakning o‘z induksiyasi ularning elektr o‘tkazuvchi

5.11 – расм. Сатҳ
сигнализаторининг
схемаси
suyuqlikka botirilgan chuqurligiga bog‘liqligiga asoslangan.
Ikkala g‘altak induktivligi L1 va L2 o‘zgartirilganda ularning o‘z induktivligi
tenglamaga mos ravishda o‘zgaradi,

bu yerda, K — tarqatish oqimi bilan aniqlanadigan aloqa koeffisienti.
Bunday sath o‘lchagichlar yadroviy energetika qurilmalarida suyuq metall
tarzidagi issiq eltuvchilar sathini o‘lchashda eng ko‘p tarqalgan.
«Kvant» turidagi diskret induktiv sath o‘lchagichlar chiqarilyapti. Ular harorati
680°S gacha bo‘lgan suyuqlantirilgan metall sathini o‘lchashga mo‘ljallangan.