O‘zbekiston Biologik xilma-xillik to‘g‘risidagi konvensiya
22-may Butunjahon biologik xilma-xillik kuni
Bioxilmaxil-xillik yerdagi barcha hayotning xilma-xilligini hayvonlar, o‘simliklar, mikroorganizmlar, ulaming genlari va ekotizimlarini anglatadi. “Bioxilmaxil-xillik” terminida ma’lum bir organism to‘g‘risida biologik ma’lumot emas, balki biologik dunyoning barcha qismlari o‘rtasidagi o‘zaro munosabat o‘z aksini topadi. Ko‘pincha Bioxilma-xillik uch bosqichda ko‘rib chiqiladi: turlar xilma-xilligi, ya’ni barcha hayvonlar va o‘simliklar xilma-xilligi, shu jumladan, qo‘ziqorinlar va mikroorganizmlar; genetik materialning xilma-xilligi; ekotizimli xilma-xillik ekotizimlar xilma-xilligi (masalan, o‘rmonlar, tog‘lar, dasht yoki savanna, cho‘llar va boshqalar). Birgalikda bu darajalar bioxilma-xillikning tarkibiy qismlarini shakllantiradi.
1992-yiIda BMTning Rio-de-Janeyroda bo‘lib o‘tgan atrof muhit va rivojlanish bo‘yicha konferensiyasida biologik xilma-xillik haqidagi Konvensiya imzolandi.l993-yildga kelib, 168 davlat uning ishtirokchisi bo‘ldi. 1995-yilda 0 ‘zbekiston ham ushbu Konvensiyaga qo‘shildi. Biologik xilma-xillik deganda, barcha tirik organizmlarning populatsiya, tur va ekotizim darajasidagi yig‘indisi tushunilad
Ekotizimlaming mahsuldorligi, ulaming o‘zini-o‘zi boshqarishi va tiklay olishi, tabiiy va antropogen omillarning ta’siriga bardosh bera olishi bioxilma-xillikka bog‘liq ekanligi ко‘p lab olimlar tomonidan aniq isbotlab berilgan. Hozirgi kunda Biologik xilma-xillik noyob qiymatga va umumjahon ahamiyatga ega ekanligi e’tirof etilmoqda. Biologik turlami saqlashning ahamiyatini chuqur anglash, xalqaro hamjamiyatning xabardorligini oshirish maqsadida BMT tashabbusi bilan 22 may “Xalqaro biologik xilma-xillik kuni” deb e’lon qilingan
O‘zbekiston Respublikasi prezidenti Shavkat Mirziyoyev 2019 yil 9 oktyabrda Qonunchilik palatasi tomonidan qabul qilingan, 11 oktabr kuni Senat tomonidan ma'qullangan «O‘zbekiston Respublikasining Biologik xilma-xillik haqidagi Konvensiyaning bioxavfsizlik bo‘yicha Kartaxena protokoliga qo‘shilishi to‘g‘risidagi Qonun»ni imzoladi.
Ushbu Protokol 2000 yil 29 yanvarda Monreal shahrida qabul qilingan bo‘lib, hozirgi vaqtga qadar Protokolga 171 ta davlat hamda xalqaro tashkilot sifatida Yevropa Ittifoqi (YeI) qo‘shilgan.
Prezident shuningdek, «Madaniy ifodalarning turli xil shakllarini muhofaza qilish va qo‘llab-quvvatlash to‘g‘risida»gi xalqaro konvensiyani ratifikatsiya qilish haqida»gi qonunni imzoladi.
Ushbu konvensiya Qonunchilik palatasi tomonidan 2019 yil 30 sentyabrda qabul qilingan, Senat tomonidan 11 oktyabrda ma'qullangan.
Mazkur Konvensiyaning asosiy maqsadi madaniy o‘zini ifodalashning turli xil shakllarini himoya qilish va rag‘batlantirish, ushbu sohada xalqaro hamkorlik hamda hamfikrlikni mustahkamlash asosida turli madaniyatlarning erkin hamkorligi uchun shart-sharoitlarni yaratishdan iborat.
Xalqaro huquq normalariga ko‘ra, bioxilma-xillikni muhofaza qilish, muhofaza etiladigan tabiiy hududlar tizimini rivojlantirish, ularni boshqarish va butligini saqlash hamda samarali faoliyat yuritishini ta’minlash dolzarb vazifalardan biri sanaladi. Chunonchi 1992 yilda Birlashgan Millatlar Tashkiloti tomonidan Biologik xilma-xillik to‘g‘risidagi Konvensiya qabul qilindi va u bir yil o‘tib, xalqaro hujjat sifatida kuchga kirdi. Ko‘plab muhim vazifalar belgilab berilgan mazkur Konvensiya bugungi kunda dunyoning aksariyat mamlakatlari tomonidan ratifikatsiya qilingan. Shu munosabat bilan har yili 22 may — Xalqaro biologik xilma-xillik kuni sifatida nishonlanib kelinadi.
Har yili 2001-yildan beri 22-mayda Butunjahon biologik xilma-xillik kuni nishonlaniladi.
Ushbu kun BMT Bosh Assambleyasi tomonidan 1994 yilda qabul qilingan Biologik xilma-xillik to'g'risidagi konventsiyasi (BTK) ishtirokchilari tavsiyasiga asosan 1995-yilda maxsus qaror (№ A / RES / 49/119) e'lon qildi.
Oldiniga Butunjahon biologik xilma-xillik kunini 29-dekabrda - Biologik xilma-xillik to'g'risidagi konventsiya kuchga kirgan kunni nishonlash tavsiya qilindi. Shu bilan birga, yil davomida nishonlanadigan ko'p sonli bayramlar tufayli ko'plab mamlakatlarda kunni nishonlash uchun tadbirlarni rejalashtirish va o'tkazishda qiyinchiliklarga duch keldi va bu sana 22-mayga o'zgartirildi.
Xulosa
..Kishilik tarixining butun davrida insonlar tabiat in ’omlaridan faqatgina o'z farovonligi va rivojlanishi yo ‘lida foydalanib kelishgan. Biz hamisha tabiatdan oldik, ammo evaziga hech narsa bermadik. Hozirgi vaqtda tabiatdan nooqilona foydalanish oqibatlari ochiq-oydin ко ‘zga tashlanib qoldi. Iqlimning о ‘zgarishi, ozon qatlamining yemirilishi, biologik xilma-xillikning tez sur 'atlar bilan yo ‘qolib borishi bunga misol bo ‘la oladi...»
