Biotexnologiya fanidan o’quv-uslubiy majmua

MASHG‘ULOT № 12 
MAVZU: 
Biologik materiallardagi uglevodlar miqdorini modifikatsiyalangan usulda 
aniqlash. 
Mashg'ulot shakli:
«Biotexnologiya» yo‘nalishitalabalariuchunlaboratoriyamashg‘ulot. 
Mashg'ulot uslubi:
«Klaster» usuli.
Trening «muloqot».
 
Mashg‘ulotmaqsadi:
talabalarga biologik 
materiallardagi 
uglevodlar 
miqdorini 
modifikatsiyalangan usulda aniqlashni o'rgatish 
Mavzuning ahamiyati:
uglevodlar, ularning biologik hossalari 
Ishningnazariyqismi
O‘simliklarnnng 
barcha 
qismlarida 
ko‘p 
tarqalgan,
suvdaerimaydiganammoorganikerituvchilarda - efir, atseton, benzol, xloroform va
boshqalardayaxshieriydigantabiiyorganikbirikmalar
lipidlar
debataladi. Lipidlar yuqori 
molekulali yog‘ kislotalar xosilasi bo‘lib, ikkita asosiy guruhdan tashkil topgan.

---

Birinchi guruhga yog‘kislotalari, glitserin va boshqa moddalardan iborat xaqiqiy
lipidlar, ikkinchi guruhga eruvchanliliga ko‘ra yog‘larga o‘xshash boshqa
birikmalar 
- 
lipoidlar
kiradi.O‘simliklartarkibidagiyog‘vayog‘simonmoddalarzahiraholidato‘planishiyokihuja
yraningstrukturakomponentlarinitashkilqilishimumkin.
Zahiraxolidagivaprotoplazmatikyog‘larturlixilbiokimyoviyvazifalarnibajaradi.Lipidlarki
myoviytarkibi, tuzilishivaorganizmdagifunksiyasigako‘raquyidagigruppalarga: yog‘lar,
mumlar, fosfatidlar, glikolipidlargabo‘linadi. 
YOg‘laro‘simliklartarkibidajudako‘p bo‘lib, aksariyatzahiramoddasifatidauchraydi.
O‘simlikyog‘lari
moylar
debataladi.
Moylaro‘simliklarningdeyarlihammaqismidauchraydi. 
Odatda,
ularo‘simliklarningvegetativorganlaridamevavaurug‘idagiganisbatanbirmuncha 
ozroq
bo‘ladi. Masalan, moylaro‘simliklarbargida,ildizidaularningkuruk moddasini 2 % ga
yaqin miqdorinitashkiletsa,meva va urug‘larda 50 % dan ko‘pbo‘ladi. 
Yog‘laryuqorimolekulaliyog‘kislotalarninguchatomlispirtlari 
bilan 
hosil 
qilganmurakkabefirlaridir. 
Shusabablibundaytuzilganyog‘lar
triglitseridlar
debhamataladi.Moylar 
tarkibida
uchraydigan barcha yog‘kislotalarto‘yingan va to‘yinmagan yog‘
kislotalaridaniborat. O‘simlikmoylaridaengko‘p uchraydigan va juda ko‘p tarqalgan 
to‘yinmaganyog‘kislotalargaoleinat, 
linolat,valinolenatkislotalarkiradi.
O‘simlikmoylarinigdunyobo‘yicha zaxirasining 60 % danko‘prog‘inioleinat,
linolatkislotalartashkiletishianiqlangan.
O‘simlikmoylaridako‘puchraydiganto‘yinganyog‘kislotalargapalmitatvalaurinatkislotala
rkiradi. 
Shubilanbirga 
o‘simliklartarkibidaqismanbo‘lsada, 
erkinholdauchraydiganatsetat, propionat, moy kislota, valerianat va boshqakislotalar
ham 
mavjud 
bo‘ladi. 
O‘simlik 
organlarida, 
hususan 
ypyg‘tarkibidagimoylarnianiqlashuchunavvaloulardietilefiryordamidaekstraksiyaqilinad
i. 
Bunda 
efirli 
ekstraktgaturli 
hillipidlaro‘tadi.SHu 
sababli 
bu 
ekstrakt 
xomyog‘
debyuritiladi.Chunkixomyog‘ tarkibida haqiqiy lipidlarbilanbirgafosfatidlar, 
sterollar, mumlar va boshqalaruchraydi. 
Ajratibolinganmoylarningfizik-kimyoviyxususiyatlarini o‘rganish talab qilinmasa va
faqatmoyningumumiy miqdorini aniqlash zaruriyati bo‘lganda,
materialningekstraksiyagacha va ekstraksiya
qilingandankeyingimassasifarqigaqarabmoymiqdorianiqlanadi.