Biotexnologiya fanidan o’quv-uslubiy majmua

Lipazaning inson organizmidagi asosiy funktsiyalari 
Lipazaning barcha turlari inson organizmida yog´larni fraktsiyalarga ajratish, 
parchalash va qayta ishlash uchun sintezlanadi. Shunga qaramay, lipidlarni o´z vaqtida 
parchalaydigan va hazm qilish jarayonini katalizlaydigan ferment- oshqozon osti bezi 
lipazasi. Bu ferment oshqozon-ichak traktida faol bo´lmagan ko´rinishda (prolipaza) 
sintezlanadi. Prolipaza o´t kislotalari va kolipaza fermenti yordamida faollanadi. 
Oshqozon osti bezi lipazasi jigar o´t suyuqligi bilan emulsiyalangan yog´larga ta'sir 
etadi. Shuningdek oshqozon lipazasi tributirin yog´larini, lingval lipaza ko´krak suti 
yog´larini, jigar lipazasi xilomikronlarni va past zichlikka ega bo´lgan lipoproteinlarni 

---

parchalaydi. Bundan tashqari, lipaza to´yinmagan yog´ kislotalari, A,D,E,K 
vitaminlarini o´zlashtirishda va energiya almashinuvida ishtirok etadi. 
Lipazaning qondagi normasi 
Qon zardobidagi lipazaning me'yoriy miqdori erkaklar va ayollarda bir-biridan 
deyarli farqlanmaydi. Normada qondagi lipazaning miqdori quyidagicha: 
kattalar uchun (18yoshga etganlar) -0-190 birlik/ml; 
bolalar uchun (17yoshgacha) -0-130 birlik/ml; 
Qondagilipaza miqdorini oshib ketishi 
Pankreatik lipaza oshqozon osti bezi kasaliklarini tashxisida keng qo´llaniladi. 
Ushbu organning u yoki bu patologiyasida qon zardobidagi lipazaning miqdori bir 
necha marta oshadi. Xususan, quyidagi kasalliklarda qondagi lipazani miqdori oshib 
ketadi: 
o´tkir pankreatit 
surunkali pankreatit 
oshqozon osti bezining onkologik kasalliklari 
o´t pufagi kasalliklari 
ichak o´tkazuvchanligining pasayishi 
ichakinfarkti 
moddalar almashinuvining buzilishi (qandli diabet, ortiqcha vazn) 
o´tkir va surunkali buyrak etishmovchiligi 
oshqozon yarasi 
bir qator dori vositalarini qabul qilish (narkotiklar va analgetiklar) 
oshqozon osti bezining shikastlanishi 
peritonit 
parotit 
Kamdan kam xolatlarda lipazani faollanishi trubkasimon suyaklarni sinishi va 
boshqa jarohatlar sababidan sodir bo´ladi. Lekin organizmda ferment miqdorining 
«sakrashi» turli jismoniy jarohatlarning spetsifik alomati deb xisoblanmaydi, shuning 
uchun jaroxatlar diagnostikasida lipazaning taxlil natijalari ishlatilmaydi. 
Qon zardobidagi lipaza miqdorining oshishi oshqozon osti bezining kasallanishini 
chaqiradi. Bunda amilaza fermentinining ham miqdori oshadi.Bemorlarning sog´ayish 
davrida amilaza va lipazalarni normal xolatga kelishi barobar kechmaydi. 
Mahsus tadqiqotlar natijalariga ko´ra¸ pankreatit kasalligi bilan og´rigan 
bemorlarda ham dastlabki kunlarda lipaza fermentining faolligi oshishi kuzatiladi va 3-7 

---

sutka 
davomida 
saqlanib 
turadi. 
Ya´ni 
ferment 
3-7 
sutkadavomidafaolliginiyo´qotmaydi. 1-2 haftadanso´ng ferment faolligipasayadi.