Biotexnologiya fani, rivojlanish tarixi va vazifalari

Biotexnologiya fani, rivojlanish tarixi va vazifalari

Reja:
1.Biotexnologiya xakida umumiy tushuncha.

2.Biotexnologiyani rivojlanish tarixi.
3.Biotexnologiya fanining vazifalari.
4.Biotexnologiya xakida umumiy tushuncha.
Xozirgi vaktda insoniyat fakatgina tirik organizmlarning yashash davrida xosil bulayotgan maxsulotlardangina foydalanib kolmasdan, tirik xujayralarda bulayotgan fiziologik va biokimyoviy jarayonlarni genetik va xujayra injeneriyasi usullarini boshkarish yuli bilan tegishli maxsulotlarni ishlab chikishga erishmokda.
Shuning uchun xam oxirgi kezlarda biotexnologik maxsulotlar ruyxati juda xam kengaymokda.
Biotexnologik usullarning keng kullanilishi ozik-ovkat, energetika xom-ashyo va ekologik muammolarni xal kilishda katta rol’ uynamokda.
Biotexnologiyani rivojlanish tarixi
Kadim zamonlardan buyon insoniyatning xar xildagi xayot faoliyatida biotexnologik jarayonlar kullanilgan.
Bularga non pishirish, vino tayyorlash, sut maxsulotlarini achitish va boshkalar kiradi. Birok, ushbu jarayonlarning biologik moxiyati XIX asrga kelib Lui Paster tomonidan aniklangan.
Biotexnologik jarayonlarni ishlab chikishga rus olimlari katta xissa kushgan. Rossiyada yogochning gidrolizatlari, kishlok xujaligi chikindilari va boshkalarni mikrobiologik kayta ishlab em-xashak sifatida ishlatiladigan achitki, aceton va butanol ishlab chikaradigan zavod 1930 yilda V.N.Shaposhnikov raxbarligida kurilgan. 1926 yilda uglevodorodlarni mikroorganizmlar vositasida oksidlanishida bioenergetik konuniyatlar urganildi.
Oxirgi kezlarda biotexnologik usulda antibiotiklar, fermentlar, vitaminlar, usishni tezlatuvchi va tuxtatuvchi moddalar, pesticidlar ishlab chikarish kengaydi. Xozirgi vaktda biotexnologik usulda tabiiy gazni urnini bosa oladigan biogaz xam ishlab chikildi.
XX asrning 2-chi yarmida biokimyo, bioorganik kimyo, molekulyar biologiya, soxasida erishilgan fundamental tekshirishlar xujayraning faoliyatini boshkarish imkoniyatini yaratdi. Ushbu galaba uz navbatida biotexnologiyani rivojlanishiga katta turtki buldi.
Nuklein kislotalarining irsiy ma’lumotlarni nasldan-naslga utishdagi rolini aniklanishi, genetik kodlarning tushunib olinishi, mikroorganizmlarni ustirish texnologiyasining takomillashishi, usimliklar va xayvonlar xujayralarining genetik va injenerlik usullarni ishlab chikib, sun’iy usulda yukori maxsuldor organizmlarning yangi shakllarini yaratish imkoniyatlarini yaratdi.
Genetik va xujayra injeneriyasi biologiya fanining principial yangi soxasi bulib, erni tortish kuchini engib atomlarni parchalab elektronlarni xosil kilish asosiy vositasi buldi.
Gen injeneriyasi usuli SSSRda 1972 yilda boshlangan. 1970 yillarda injenerlik usuli boshlanadi. Ushbu usulda oksil strukturasi va fermentlarni aktivligini boshkarilishini urganib oksilni maksadli yulga uzgartirish imkoniyati tugildi.
Immobilizaciyalashtirilgan fermentlar sanoatning turli soxalarida katalitik reakciyalarni bajarilishida mustaxkam kurol bulib xizmat kilmokda.
Biotexnologiyaning zamonaviy usulligi shundaki, biologik jarayonlar sanoatda keng kullanilmokda.
Biotexnologiya –biologiya, kimyo va texnika fanlarining ilmiy-texnik tarakkiyoti xisoblanadi.
Biotexnologik jarayon bir necha etaplarga bulinadi:
1.biotexnologik muxitni tayyorlash.
2.biotexnologik muxitni ustirish.
3.biotexnologik muxitni ajratish.
4.biotexnologik muxitni tozalash.
5.biotexnologik muxitni uzgartirish (modifikaciya).
biotexnologik muxit maxsulotidan foydalanish.
Jarayonning kup etapliligi genetiklar, molekulyar biologlar, biokimyogarlar, bioorganiklar, virusologlar, mikrobiologlar, xujayraviy fiziologlar, injener-texnologlar, biotexnologik instrumentlar va boshkalarni ushbu ishga jalb etish zaruriyatini tugdirdi.