Biotexnologiya asoslari

Oziqà muhitini tàyyorlàsh và stårilizàsiyalàsh
Lizin produsåntlàrini o’stirish uchun tàrkibidà målàssà, màkkàjo’õori ekstràkti yoki bo’r và o’stirish moddàlàrini sàqlovchi muhitdàn foydàlànilàdi. Uglårodning àsosiy mànbàsi målàssà bo’lib, tàrkibidà tårmolàbil komponånt bo’lgàn sàõàrozà sàqlàydi, shuning uchun uni àlohidà stårillàsh tàlàb etilàdi. Målàssà råàktorgà solinib doimiy àràlàshtirilgàn holdà 80⁰S gàchà hàroràtdà qizdirilàdi và zàrur miqdordàgi sàõàrozà miqdori hosil bo’lgunchà suv solinàdi.
Màõsus uskunlàrdàgi hosil qilingàn målàssà eritmàsigà tåzdà 120-122⁰S hàroràtgàchà bo’g’iq bug’ yuborilàdi và bu hàroràt àniq vàqt oràlig’idà ushlàb turilàdi.
Oziqàning boshqà komponåntlàri àràlàshtirilib àràlàshtirgichli råàktorgà quyilàdi và qizdirilàdi, so’ngrà màõsus uskunàdà stårilizàsiya hàroràtidà zàrur vàqt oràlig’idà ushlànib kåyin sovutilàdi.
Ko’pik hosil qiluvchilàr bà’zàn àlohidà stårillànàdi, sàbàbi ulàr oziqà muhitlàrigà nisbàtàn yuqoriroq hàroràt và råjimdà stårillànàdi.
Lizin olish jàràyonlàri qàtiy àsåptik shàroitni tàlàb qilgànligi uchun bàrchà uskunàlàr, råàktorlàr, kommunikàsiyalàr và fårmåntàsiyagà bårilàdigàn hàvo stårillànishi zàrur. Hàvoni stårillàsh usuli I-bobdà bårilgàn. Uskunàlàr và komunikàsiyalàr 135-140⁰S hàroràtdà o’tkir bug’ bosimi ostidà àmàlgà oshirilàdi. Bundà stårilizàsiyaning “sovutish” usulidàn ya’ni bàktåriosid gàzlàr (etilån) và kimyoviy råàgånt eritmàlàridàn (formàlin, õlor sàqlovchi birikmàlàr và h.k.) foydàlànish mumkin. Sovuq stårillàsh àmàlgà oshirilgàndàn so’ng kimyoviy råàgåntlàr qoldiqlàri ståril suvdà yuvib tàshlànàdi.

Fårmåntàsiya

Lizin produsåntlàrini sànoàt àsosidà o’stirish 50-100m3 hàjmli fårmåntyorlàrdà dàvriy o’stirish usulidà àmàlgà oshirilàdi. Fårmåntyorgà solingàn ståril oziqà muhitining 5-6 foizi miqdoridàgi ståril ekish màtåriàli solinàdi. Fårmåntyorning umumiy bàndlik birligi 0,75 ni tàshkil etishi lozim. Fårmåntàtorgà ekishdàn kåyin birdànigà ståril hàvo yuborilàdi và 50⁰S hàroràtgàchà qizdirilàdi. 1 hàjm hàvo 1 l oziqà muhiti hàjmigà minutigà 0,12-0,13 MPà bosimdà bårib turilàdi.

Fårmåntàsiya jàràyoni 28-29⁰S hàroràtdà uzluksiz àràlàshtirish và àeràsiya shàroitidà 48-72 soàt dàvomidà dàvom ettirilàdi.
Ko’piklàntiruvchi vositàlàr dàvriy qo’shib turilàdi, oziqà muhiti rN dàràjàsi esà vàqti vàqti bilàn 25% àmmiàk eritmàsi yoki 15% o’yuvchi kàliy eritmàsidàn qo’shish orqàli mo’tàdillàshtirilib turilàdi. Fårmåntàsiya oràdàn 58-72 soàt vàqt o’tkàch tugàllànàdi và kul’turàl suyuqlik màqsàddàgi màõsulotni àjràtish uchun kåyingi bosqichgà yuborilàdi.

L  lizin àjràtish

Kul’turàl suyuqlikdàn tàyyorlànishigà bog’liq holdà turli õil mikrobiologik pråpàràtlàr: lizinninng suyuq konsåntràti (LSK), lizinning quruq oziqà konsåntràti (LOK) và kristàll lizin olish mumkin. ushbu pråpàràtlàr hàr õil àlohidà tåõnologiyalàr àsosidà olinàdi. 6-chizmàdà bàrchà uch õil pråpàràtlàr: SLK, LOK và kristàl lizin olish àks ettirilgàn.

Kul’turàl suyuqlikdàn 10-13% quruq moddà sàqlovchi mikrobiologik konsåntràtlàr (SLK và LOK) olish uchun rN dàràjàsi 5,0 gàchà õlorid kislotàdà nordonlàshtirilàdi và lizinni bàrqàrorlàshtirish uchun 0,15% nàtriy bisul’fit eritmàsi qo’shilàdi.
So’ngrà vàkuum-bug’làntirish uskunàsidà bàrqàrorlàshtirilgàn kul’turàl suyuqlik, 35-40% quruq moddà miqdori qolgunchà bug’làntirilàdi. Olingàn suyuq lizin konsåntràti oziqàlàrni boyitish uchun qo’llànilishi mumkin.
quruq konsåntràtni (qLK) olish uchun suyuq konsåntràt (SLK), issiqlik ostidà purkàb quritgich moslàmàdà 5-6% nàmlik qogunchà quritilàdi. quruq oziqà lizin konsåntràti judà gigroskopik bo’làdi, shuning uchun quritilgàndàn so’ng tåzdà polietilån qopchàlàrdà qàdoqlàsh lozim. Suyuq lizin konsåntràtini suyak uni, oziqà àchitqilàri, bug’doy kåpàgi và boshqàlàr bilàn birgàlikdà quritilgàndà kichikroq gigroskopik và sochiluvchàn oziqà lizin konsåntràtini olish mumkin.
Kristàll lizin kul’turàl suyuqlikdàn ion àlmàshinuv usullàridàn foydàlànilib àjràtilàdi.
Kul’turàl suyuqlikdàn biomàssà såntrifugàlàsh yoki fil’trlàsh orqàli àlohidàlànàdi.
Lizin fil’tràtdàn KU-2 yoki KB-4P-2 màrkàli ion àlmàshinuv smolàsidà sorbsiyalànàdi.
Ion àlmàshinuv kolonkàsi yuvilgàndàn so’ng lizin suvdà 0,5-5,0% li àmmiàk suvidà elyuirlànàdi. 1-2% lizin sàqlovchi elyuàt õlorid kislotàdà rN4,9-5,0 gàchà nordonlàshtirilàdi và lizin miqdori 30-50% bo’lgunchà vàkuum-bug’làntirish uskunàsidà bug’làntirilàdi.
Lizingà õlorid kislotà tà’sir ettirilgàndà monoõlorgidràt lizin hosil bo’làdi và 10-12⁰S hàroràtgàchà sovutilgàndà sàrg’imtir ràngli kristàllàr ko’rinishini nàmàyon qilàdi.
Monoõlorgidràt lizin kristàllàridàn yuqori dàràjàdà tozà lizin olish uchun àràlàshmàlàrdàn và ràng båruvchi moddàlàrdàn ko’p bosqichli hàmdà etil spirtidàn påråkristàllizàsiyalàsh kàbi jàràyonlàrni àmàlgà oshirish tàlàb etilàdi.
Tozà lizin oziq-ovqàt sànoàtidà, mådisinàdà và boshqà õil màqsàdlàr uchun qo’llànilishi mumkin. Kristàll lizin qog’oz qutilàrdà qàdoqlànàdi.

GLUTAMIN KISLOTA ISHLAB CHIqARISH