Biotexnologiya asoslari

Er tutini klonal ko’payishi

a- mikroko’payishni o’zi;

b– adaptasiya bo’lgan o’simlik.
Yosh va virus bilan kasallanmagan, sog’lom o’simlikni yuqori meristemasini ajratib olib, uni Murasiga va Skugani modifikasiya qilingan oziqa muhitida o’stiriladi. Ozuqa muhiti 0,1-0,5 mg/l 6- benzilaminopurin (BAP) saqlashi kerak. 3-4 xafta o’tgandan keyin meristema maysaga aylanadi va uni asosida adventiv kurtaklar hosil bo’la boshlaydi, hamda tez rivojlanib. Yangi kurtak soldilar. 6-
8 hafta mobaynida kurtaklarni tartibsiz yig’indisi (konglamerati) hosil bo’ladi. Bu kurtaklar rivojlanishni har xil bosqichida bo’lib, bir-birlari bilan bog’lovchi to’qimlar orqali bog’langan bo’ladi. Kalta qalamchalardan barglar paydo bo’ladi, ularni tagida esa yangi adventiv kurtaklar chiqa boshlaydi.
Mana shu kurtaklarni ajratib olib yangi ozuqa muhitiga ekiladi. Sitokinin saqlagan muhitda novdalarni proliferasiyasi (ko’payish orqali yangi hujayra va to’qimalarni hosil bo’lishi) davom etadi, gormon saqlamagan muhitda esa 4-6 hafta davomida normal holatdagi, ildiz va bargli o’simlik hosil bo’ladi. Eksplantni morfogenetik faolligi 3-4 yil mobaynida saqlanadi. SHunday qilib, bitta o’simlikdan bir yilda bir necha million regenerant o’simlik etishtirish mumukin.
Tabiiyki, izlanuvchilarni adventiv kurtaklarni kelib chiqishi, xususan meristemani tabaqalanishida qaysi bir hujayra qavati ishtiroq etishi qiziqtiradi. Hozircha bu masalada bir xil fikr yo’q. Masalan, Tran Tan Van o’zini tamaki to’qimalaribilan olib borgan ishlarida eng faol to’qima epiderma ekanligini, undan oziqa muhiti tarkibidagi gormon balansiga qarab, kurtak, kallus yoki ildiz chiqishligini ko’rsatib bergan.
3.13-rasm.
Eksplantni epidermal va subepidermal hujayra qavatida adventiv kurtaklarni hosil bo’lishi

Shuningdek, adventiv kurtaklar meristematik hujayralarni yuqori qatlamidan pydo bo’lishi ham ko’rsatib o’tilgan. Sosna daraxti misolida adventiv kurtakni kurtakni urug’pallasini va subepidermal qavatlarida paydo bo’lishi kuzatilgan va bu jarayon sosna uchun ishlatiladigan sitokininlarga bog’liq emasligi ko’rsatib o’tilgan (3.13-rasm).