Biosferaning tuzilishi Reja: Biosfera haqida tushuncha. Tirik organizmlar biosferaning asosiy qismi

biogen moddalarni to‘plash funksiyasi-organizmlar tanasida ko‘plab kimyoviy elementlarni to‘playdi;

oksidlanish - qaytarilish funksiyasi temir, oltingugurt, marganets, azot va boshqa elementlarning biogen migratsiyasini ta’minlaydi. Tirik xo’jayralar ishtirokida oksidlanish-qaytarilish reaksiyalari millionlab marta katta tezlikda amalga oshadi;

biokimyoviy funksiya - tirik moddaning ko‘payishi, o‘sishi va ko‘chishi, o‘lgan organizmlarning parchalanishi va chirishi bilan bog‘liqdir.;

insonning biogeoximik faoliyati- oraliq moddalarni (ko‘mir, neft, gaz va boshqalar) ko‘plab chiqarish va ishlatish. To‘xtovsiz davom etadigan va tirik organizmlar faoliyati tufayli tartibga solinib turadigan moddalarning doimiy aylanishi biosferaning o‘ziga xos belgisidir. Atmosferada sarf bo‘ladigan kislorod o‘rnini fotosintez va boshqa jarayonlar natijasida to‘ldirib turiladi. O‘simliklar karbonat angidridni yutib, organik mahsulot yaratadi. Biosferada suvning almashinuvida tirik moddalar katta ro’l o‘ynaydi. Biosferadagi organizmlar azot, kaliy, kremniy, fosfor, oltingugurt va boshqalarni aylanib yurishida bevosita ishtirok etadi. Demak, moddalarning tabiatda to‘xtovsiz aylanib yurishida tirik mavjudotlarning ahamiyati juda katta.

Nazorat savollari.

1. 
   Biosfera va uning chegaralari?
   
2. 
   Biosferada moddalar qanday aylanma harakatda bo‘ladi?
   
3. 
   Biogen, oraliq va o‘lik modda nima?
   
4. 
   Biosferada kichik aylanma harakatga ta’rif bering?
   
5. 
   Produsent, konsument, redusent organizmlarga ta’rif bering?
   
6. 
   V.I.Vernadskiy aylanma harakatda ishtirok etadigan tirik moddaning quyidagi nechta asosiy funksiyasini ajratadi?
   
7. 
   Biomass anima?
   
8. 
   O’simliklar biosferadagi turlar sonining necha % ini tashkil etadi