Biosfera. Tabiiy resurslar, ulardan oqilona foydalanish va atmosfera muhofazasi. Suv

Suvning aylanishi

Agarda siz suv tomchisini quyosh tushib turgan tomonda oyna ustiga qo‘ysangiz, suv parlanadi. Parlanish shunday ro‘y beradiki, bunda suv bug‘ga aylanadi va gaz shaklida atmosferaga chiqadi. Suv ko‘llar, jilg‘alar, hovuzlar va okeanlarning yuza qismidan parlanadi. SHuningdek, suv bug‘i atmosferaga transpiratsiya jarayonida o‘simlik barglaridan ham ko‘tariladi. Hayvonlar suv bug‘ini havoga yugurib kelganda yoki harakat qilganda ko‘proq chiqaradi. Suv hayvonlarning chiqindilaridan ham atrof muhitga qaytadi.

Kondentsatsiyalanish

Atmosferaga ko‘tarilgan suv bug‘i sovuq havoga aylanadi. Suv bug‘i atmosferada soviydi va suyuq suvga aylanadi. Gaz holatidan suyuqlik holatiga o‘tish jarayoni kondentsatsiya deyiladi. Suv bug‘i havoda chang bo‘lakchalarining ustida kondentsatsiyaga o‘tadi, ya‘ni yupqa tomchilarni shakllantiradi. Avval, yupqa tomchilar bulutlarni hosil qiladi. Qachonki ular katta va yetarli og‘ir formaga o‘tgandan keyin esa, ular yomg‘ir sifatida yer ustiga tushadi.

Azotning aylanishi

Azot elementi barcha tirik mavjudotlar uchun muhi sanaladi. Azot oqsillarning zaruriy ingridientidir. Oqsillar barcha tirik organizmlar hujayralarida sodir bo‘ladigan hayot jarayonlarn talab qilinadi. Azot ham barcha organizmlarning DNK sining muhim qismi sifatida ahamiyatga ega. SHunga qaramasdan,azot atmosferadagi eng ko‘p to‘liq gaz hisoblanadi, ko‘pgina organizmlar azotni havodan to‘g‘ridan to‘g‘ri o‘zlashtira olmaydi. O‘simliklar azotni boshqa elementlar bilan birikma holida shakllanganini o‘zlashtiradi. Bu jarayon azotafiksatsiya deyilib, tuproq bakteriyalarining ba‘zi turlari o‘simlik uchun zarur bo‘lgan azot birikmalarini shakllantiradi. O‘simliklar o‘zlarining ildizlari orqali azot birikmalarini surib oladi. Hayvonlar esa azotni o‘simliklar yoki boshqa hayvonlarni yeyish orqali o‘zlashtiradi. Qachonki, hayvon nobud bo‘lgandan so‘ng, ularning tanalaridagi azot tuproq bilan aralashadi yoki atmosferaga chiqadi. Azotning atmosferadan tuproqqa, tirik organizmlarga va yana atmosferaga qaytishi azotning aylanishi deyiladi.