Biosfera. Tabiiy resurslar, ulardan oqilona foydalanish va atmosfera muhofazasi. Suv

O’rmon ekotizimi boylab sayohatni tasavur qilib ko‘raylik. U daraxtlar, butalar, mayda o‘simliklardan iborat. Bu yerda biz olmaxon, qushlar va hasharotlarni korishimiz va ularning ovozini eshitishimiz mumkin. Yana maymunni uchratishingiz va qo‘ziqorinlarni topsangiz bo‘ladi. Bu yerda yuzlab turlar yashaydi. Hozir esa bug‘doy dalasini tasavvur qiling. Siz bu yerda bir nechtagina turni uchratishingiz mumkin: bug‘doy o‘simligi, hashoratlar va begona o‘tlar. O‘rmon bug‘doy dalasidan ko‘ra ko‘proq turdagi o‘simliklardan iborat. O‘rmon yuqori darajadagi biologik xilma-xillikdan iborat. Bioxilma-xillik ekotizimda hayotning turli tumanligini anglatadi.

Bioxilma-xillik o’lchami

Bioxilma-xillik o‘lchovi odatda bir hudduda yashaydigan turlarning soni bilan o‘lchanadi. Masalan: Marjon qoyalar minglab marjon turlariga: baliqlar, suv o‘tlari, gupka, faraplar va chuvalchanglar uchun makon bola oladi. Marjon qoyalarda sayoz oquvchi suvlardan ko‘ra ko‘proq bioxilma xillikk mavjud. Dastlab chuqur dengizda tadqiqot ishini olib boruvchilar organizmlar chuqur dengiz tubidagi qorong‘ulikda yashay olishmaydi, deb hisoblashgan. Shunga qaramasdan, Marjon qoyadagi turlarga nisbatan kamroq bo‘lsada u yerda organizmlar yashamoqda. Bilamizki, chuqur dengiz tubidagi bioxilma xillik xuddi marjon qoyalardagidek noyob.
Haleakala silversword o‘simligi
Dunyoning eng ta‘sirchan o‘simliklaridan va yo‘qolish xavfi ostida bo‘lgan bu tur hozirda qayta tiklanmoqda. Rasmda Gavaya Haleakalasining gullashi tasvirlangan.

12.1-rasm

5.2-rasm. Shimoliy Amerikada topilgan sut emizuvchilar turlari.
Hayotning xilma xilligi avvalo yer yuzidagi o‘simlik va hayvon turlarining xilma xilligi bilan bog‘lanadi. Marjon qoyatoshlari yer yuzidagi eng yirik biologik xilma xillikka ega hududlar hisoblanadi.
Bioxilmaxillik asosan ekvator chizig‘iga yondosh hududlarda, ya‘ni temperatura iliqroq joylarda oshadi. Masalan, Kosta Rika Markaziy Amerkadagi G‘arbiy Virjiniyadagi maydon singari o‘lchamga ega. Ha, AQSH hamda Kanadada ham ko‘pgina qush turlari mavjud. Ekotizimlar qachonki yuqori biologik xilma xillikga ega bo‘lishi mumkinki, avvalo, iliq havo va nam iqlim bo‘lsagina. Fakt shuki, tropik regionlar Yer yuzidagi turlarning uchdan ikki qismini o‘z ichiga oladi.