Bioorganik kimyo

            Uchlamchi  tuzilish  -  polipeptid  zanjirdagi  bir-biridan 
uzoqlashgan  aminkislotalarni  fazoviy  joylanishi(4-rasm).  Ma’lum  
darajada 
spiralsimon 
shaklni 
egallagan 
polipeptid 
zanjiri 
chegaralangan  hajmda  turli  usulda  taxlanishi  mumkin  ekan.  Ana  shu 
taxlanish  shakli    uchlamchi  tuzilish  deb  ataladi.  Yonma-yon 
joylashagan  yonaki  guruhlarni  musbat  yoki  manfiy  zaryadi  peptid 
zanjiri tekisliklarini ma’lum  bir fazoviy joylanishiga moyillik yoki  
 
                3-rasm. Parallel(a) va antiparallel (b) 

-tuzilish.  
 

---

 
43 
 
qarshilik  qiladi.  Bundan  tashqari  polipeptid  zanjirining  bir-biridan 
uzoq,  lekin  fazoda  yaqin  joylashgan  gidrofob  guruhlar  vandervaals 
ta’siriga uchrashi ham hisobga olinishi lozim.   
Polipeptid zanjirni uni o’rab turgan muhit (erituvchi yoki boshqa yon 
zanjirlar) ta’siriga bog’liq cheklanishlar:  1) vodorod bog’larini hosil 
bo’lishi    2)  gidrofob  ta’sirlar  3)  ion  ta’sirlar  4)  disulfid  
ko’prikchalarini  hosil  bo’lishi.    Bu  barcha  cheklanishlar  polipeptid 
zanjirni  faqat  yagona    nativ  konformasiyaga  ya’ni  uchlamchi 
tuzilishga  ega bo’lishigi olib keladi. 
           4-rasm. Sitoxrom C ni kristalldagi fazoviy tuzilishi.