Биология ва генетика

2-savol. Eryongoq dukkakdoshlar (Fabaceae) turkumiga kiradi. Bu turkumga 30 tur kiritiladi. Ular orasida madaniy va yovvoyi turlar bor. Eng kup ekiladigan tur Azachis xypogaea L. vulgazis L. madaniy eryongoq. Eryongoq bir yillik utsimon usimlik. Ildiz tizimi uq ildiz va yon ildizlardan iborat, tuproqda 190 sm chuqurlikka kirib boradi. Ildizlarida kup tuganaklar xosil buladi.
Poyasi tik usadi, buyi 80 sm etadi. Bitta poyadan 4-20 yon shox xosil buladi. Shoxlari asosida yumaloq, uchida turt qirrali, tuklangan, Ikki xil shakli; tup va yotib usuvchi shakllari bor. Tup shaklida usadigan usimliklarning buyi urtacha 30-40 sm tik usadi, er bagirlab usadiganlarniki 20-25 sm, tup diametri 1 m ga etishi mumkin.
Barglari juft patsimon, murakkab, oval yoki teskari tuxumsimon shaklda, yashil yoki tuq yashil yaproqlardan iborat. Barg bandi va yaprogi tukli.
Guli bitta yoki ikki-uchtadan bulib barg qultigida joylashgan. Rangi sariq, tuq sariq. Guli uzidan changlanadi. Eryongoqning er usti poyasidagi gullaridan boshqa, poyasining er osti qismida mayda kleystogam gullari bor. Bu gullar rangsiz. Ochilmaydi. Gul uruglangandan keyin, kup utmay, uchi utkirlashgan, naycha shaklida ginofor usa boshlaydi. Uchida uruglangan tuguncha bulgan ginofor usib 8-9 sm. chuqurga kiradi. Tuguncha gorizontal xolatda usa boshlaydi, oqaradi, dukakga aylanadi. Tuproqqa tegmay qolgan ginofor quriydi, meva xosil qilmaydi.
Mevasi – pillasimon yoki silindirsimon dukkak, bir necha joyi bukilgan uzunligi 2-6 sm. Rangi somonsimon, yuzasi tursimon. Puchogi dukkak vaznining 25-40 % ini tashkil qiladi. Tup shaklidagi usimlikda dukkagi ildiz atrofida guj bulib joylashadi, er bagirlab usadigan shaklida tarqalib joylashadi. Dukkaklari 1000 tasi- rning vazni 200-1200 g. Urtacha 400-500 g.
Biologiyasi. Eryongoq – issiqsevar usimlik. Uruglari 12 C xaroratda kukara boshlaydi. Maysalari –1C sovuqda, voyaga etgani 2 C da nobud buladi. Usimlikning rivojlanishi uchun eng maqbul xarorat 25-28 C. Xarorat 12 C dan pasaysa mevalar xosil bulmaydi. Yangi kovlangan dukkaklarning urugi –3 C da unuvchanligi yuqotadi.
Yeryongoq namsevar, issiqsevar qisqa kun usimligi. Namga eng talabchan davri gullash boshlanishidan mevalar xosil bulishining oxirigacha. Bu davrda namlik yetishmasligi gullash va meva xosil bulishining tuxtashiga olib keladi, xosil keskin pasayadi. Ekishdan gullashgacha yeryongoqning namga talabchanligi past, qurg‘oqchilikka xam chiday oladi. Dukkaklarning pishishi bilan suvga bulgan talabi kamayadi. Usuv davri oxirida ortiqcha namlik usuv davrini uzaytiradi, pishishini kechiktiradi.
Uzbekistonda eryongoq unumdor, govak, yaxshi ishlov berilgan, begona utlar bosmaydigan erlarga joylashtiradi. Ogir, shurxok va botqoq tuproqlar eryongoq uchun yaroqsiz. Mexanik tarkibi engil tuproqlarda yaxshi usadi. Yuqori xosil tuplaydi.
Usish davri navlar, agrotexnikaga bogliq holda 120-160 kun.