Biologiya o`qitish metodikasi” kafedrasi botanika (o`simliklar sistematikasi) fanidan

Qoqio`t (Taraxacum) turkumi. Ru turkumga asosan ko`p yillik va ikki yillik o`q ildizli o`tlar kiradi. O`simlikning deyarli hamma qismida sut shirasi bor. Barglari i ldiz bo`g`zida joylashgan, nashlarsimon, chetlari turli darajada qirqilgan. Savatcha (to`pguli) topbarg o`rtasidan chiqqan, ichi bo`sh gulband uchida joylashgan. Gullari sariq rangli. Mevasi (pistasi) cho`ziq, uchi tukli (popukli).

10.2 rasm: Qoqio`t o`simligining umumiy ko`rinishi;
Erta bahordan yoz oylarigacha gullab, meva beradi. O`zbekistonda cho`ldan to tog` mintaqasigacha bo`lgan hududlarda keng tarqalgan.
Turkumning dorivor qoqio`t yoki momoqaymoq (Taraxacum officinale) nomli turidan dorivor o`simlik sifatida foydalaniladi. U pastki barglari yerga yotib o`sadigan ko`p yillik o`t. Gullari (to`pguli) to`q sariq. Savatchasining diametri 3 – 4 sm, gulbandi uzun. Asosan aholi yashaydigan joylarda, yo`l yoqalarida, ariq bo`ylarida o`sadi.
Shuvoq (Artemisia) turkumi. O`zbekistonda keng tarqalgan, turlarga boy turkumlardan biri. Yer yuzida uning 500 dan ortiq turlari bor. Ular asosan Osiyo mamlakatlari hududlarida tarqalgan. Hayotiy shakliga ko`ra shuvoqlar ko`p yillik o`t, yarimbuta va ba`zan bir yillik o`tlardan tashkil topgan.
Barglari butun yoki turli darajada o`yilgan (qirqilgan), sertuk. Savatchalari mayda, ko`pincha ro`vaksimon to`pgul hosil qilib o`rnashgan. Barcha gullari naychasimon. Shuvoqlar asosan shamol orqali changlanadi. Mevasi kokilsiz mayda pista.
Shuvoqlarning ayrim turlani cho`1 va adirlarda katta – katta maydonlarni – shuvoqzorlarni tashkil qiladi. Turkumning ko`pchilik turlari yem – xashak, dorivor va efir moyli o`simliklar hisoblanadi. O`zbekistonda shuvoqlarning 50 dan ortiq turlari osadi.
Ermon (A. absinthium). Bu ko`p yillik, kumushsimon tuklar bilan qoplangan, balandligi 100—150 sm, o`ziga xos hidli o`simlik. Barglari 3 karra patsimon qirqilgan. Savatchalari ko`p, sharsimon, sariq rangli, gullari naychasimon, chetlanida urug`chi, o`rtasida changchi gullari joylashgan. O`zbekistonda asosan adir va tog`larning pastki qismlarida tarqalgan. Dorivor o`simlik. Tabobatda keng qo`lianiladi. Oilaning Oqqaidirmoq (Tussilago farfara),Bo`znoch, O`1maso`t (Helichrysum maracandicum), Dastarbosh (Achillea filipendulina) kabi tunlaridan dorivor o`simlik sifatida keng foydalaniladi.