Biologiya o`qitish metodikasi” kafedrasi botanika (o`simliklar sistematikasi) fanidan

Salviniyakabilar kichik ajdodi (sinfi) — Salviniidae;
Mazkur kichik ajdod bitta qabila (Salviniyanamolar — Salviniales), 2 ta oila (Salviniyadoshlar — Salviniaceae) va (Azolladoshlar Azoliaceae), shu oilalar nomi bilan yuritiladigan 2 ta tunkum hamda 16 turdan tashkil topgan. Ulan ko`pnoq tropik va subtropik viioyatlanda, aynim tuniani esa mo`tadil iqiim sharoitli hududlarda tanqalgan. Salviniya turkumining Yer sharida tarqalgan 10 ta turidan O`rta Osiyo hududida faqat bitta turi - suzuvchi salviniya (Salvinia natans) uchraydi. Bu tur Janubiy Yevropa, Sibir, Uzoq Sharq, Kavkazda ham tarqalgan. Salviniya nomi XVII asrda yashagan italiyalik olim A. Salvini nomiga qo`yilgan.
Salvinia natans O`zbekistonda ko`llarda, sholipoyalarda, zovurlarda uchraydi. U suv yuzasida qalqib o`sadigan bir yillik o`simlik. Poyasi (ildizpoyasi) 5-15 sm uzunlikda, ingichka. Poyasining har biri bo`g`imida barglari halqasimon joylashgan. lkkita bargi ovalsimon, o`ziga xos tukchalan bilan qoplangan. Ular barg yuzasini ivilishdan saqlaydi. Uchinchi bargi esa ipsimon kesilgan bo`lib, suv ostida joylashgan va u o`simlikning suvda oziqianishi uchun xizmat qiladi, chunki Salviniada haqiqiy ildiz bo`lmaydi.

3.5 rasm: Suzuvchi salviniyaning umumiy ko`rinishi;

Poyasi va bargining anatomik tuzilishi uning suv muhitida yashashga moslashganligini bildiradi. Poyasining markazida konsentrik tipdagi bitta o`tkazuvchi bog`lam mavjud. l3irlamchi po`stloq qavati yaxshi taraqqiy ctgan, unda havo saqlovchi yirik qismlar bor. Poyaning tashqi tomoni epidermis bilan o`ralgan. Bargining ustki va ostki lomoni ham epidermis bilan qoplangan. Epidermisida labchalar bo`lmaydi.

Salviniyaning suvga botgan barglari qo`ltig`ida soruslar joylashgan. Mikrosoruslarning ichida laraqqiy elgan mikrosporangiyda 64 tagacha mikrospora, megasorusda taraqqiy etgan megasporangiyda bitta megaspora hosil bo`ladi. Sporangiylarning devon yupqa. Salviniyalarda gametofit juda rcduksiyalangan va ayrim jinsli. Kuzda soruslar uzilib suv ostiga cho`kadi. Sorusning devon asta-sekin chirigandan so`ng, mikro- va megasporangiylar yana suv yuzasiga ko`tariladi. Sporalar sporangiylarning ichida o`sib, gametofit hosil qiladi. Mikrosporadan taraqqiy elgan anteridiyli gametofit mikrosporaning devon ostida joylashgan bo`lib, bir nechta vegetativ hujayralardan va 2 ta anteridiydan iborat. Har qaysi anteridiyda 4 tadan ko`p xivchinli spermatozoidlar taraqqiy etadi. Urg`ochi gametofltda uchta arxgoniy yctiladi. Urug`lanishdan so`ng arxegoniyli gamctofltdan yangi sporofit yuzaga keladi.