Biologiya kafedrasi

Xosilni yigib olish va nobudgarchilikka qarshi ko’rashish

Yetishtirilgan xosilni o’z vaqtida nobudgarchiliksiz yig’ib-terib olish ham muhim agrotexnik tadbirlardan biridir. Avvalgi davrida ham bugungi kunda xam soyani asosan SK-5m "Niva", Don-1500, Yenisey-1200 va Keys g’alla kombayinlarida to’g’ridan-to’g’ri o’rib, yanchish yo’li bilan amalga oshiriladi.
Soya donini yig’ishtirayotganda 12-20 foiz don nobud bo’lmoqda. Buning asosiy sababi soya dukkaklarining (mevalarining) yer yuzasiga yaqin joylashishidir.
Ma’lumki, soya dukkaklarining 6-12 foizi tuproq yuzasidan 5-15 santimert yuqorida joylashadi, kombaynlar esa bugdoy va boshqa don ekinlarni 14-16 sm balandlikda o’rishga moslashgan. Bu xolda o’simlikning pastki qismida joylashgan dukkaklar o’rilmasdan qolib ketishi tabiiydir. Soyani o’rayotgan paytda kombaynlarning yurish tezligi soatiga 3,5-4 kilometrdan oshmasligi kerak. Madomiki, bu tezlik soatiga 7 km ga oshirilar ekin u paytda donning nobud bo’lishi 1,5 marta ko’payadi[11].
Don kombaynlarida soya yig’ishtirilib olinayotganda nobudgarchilikni kamaytirish uchun quyidagi ishlarni amalga oshirishni tavsiya etiladi. Buning uchun jatkalarni eng pastga tushirib, motovila plankasiga eni 100-150 mm bo’lgan rezina qayishlar taqiladi. Bunda kombaynlar juda sekin xarakatlanishi lozim. Donning madalanib ketishini kamaytirish uchun yanchish apparatida barabanlarning aylanishi minutiga 450-500 martadan oshmasligi kerak. Yanchish apparatining kirish oralig’i 40 millimetr, chiqish oralig’i esa 28 santimetr qilib to’g’rilanishi zarur.


ZARARKUNANDA, KASALLIK VA BEGONA O’TLARGA QARSHI
KOMPLEKS KO’RASH CHORA TADBIRLARI

1-jadval

Muddati